De zes gewesten van Friesland

Tussen Leeuwarden, Drachten, Heerenveen en Sneek, de vier grootste plaatsen van de provincie Friesland, ligt het kloppende hart van deze Nederlandse provincie. Het gebied wordt omsloten en doorsneden door een aantal snelwegen en spoorlijnen en het Prinses Margrietkanaal. Van hier uit hebt u heel Friesland, met al zijn afwisseling en variatie, onder handbereik.

Maar het gebied heeft ook van zich zelf ruim voldoende te bieden voor een korter of langer verblijf. Van oudsher speelt de watersport hier een belangrijke rol. Grou en Eernewoude waren de eerste echte watersportdorpen van de provincie en het Snekermeer is misschien wel het bekendste meer van Nederland. Drachten, Heerenveen en Leeuwarden richten zich tegenwoordig ook wel op de watersport, maar hebben veel meer ’in huis’. U treft er een uitgebreid winkelaanbod, musea, theaters, bioscopen, cafés, restaurants, etc. In Leeuwarden gaat dat bovendien gepaard met een prachtige historische ambiance.

Naast de drukte op en aan het water en de bedrijvige steden kent het gebied ook een heel ander gezicht. Buiten de grote (watersport)centra treft u een oase van rust, pittoreske dorpjes, een schitterend weids landschap en mooie natuurgebieden. Heel bijzonder is bijvoorbeeld het 500 hectare grote natuurgebied ten zuiden van Aldeboarn, De Deelen. Net als Nationaal Park De Âlde Feanen (ten zuiden van Eernewoude) is dit gebied ontstaan als gevolg van grootschalige turfwinning in vroeger tijden.

Het Waddengebied van Friesland is uniek in de wereld. Niet voor niks is het grootste deel door de UNESCO bestempeld als Werelderfgoed. Het landschap is na de laatste ijstijd, zo’n 7000 jaar geleden, ontstaan. In geologische termen is dat zeer jong. En nog steeds verandert het landschap, bijna terwijl je er naar kijkt.

Ook wat betreft de levende natuur zijn de Wadden uniek. Nergens ter wereld is sprake van een vergelijkbare rijkdom en variatie. Er leven maar liefst 10.000 verschillende planten en dieren. Vaste bewoners, maar ook heel veel bezoekers: 10 tot 12 miljoen trekvogels maken jaarlijks gebruik van het gebied.

Maar je kunt het waddengebied niet beschrijven zonder aandacht te hebben voor de Waddeneilanden Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog, stuk voor stuk parels van de Wadden. Zonder deze eilanden zou het Waddengebied niet kunnen bestaan. Het zou grotendeels wegspoelen. De eilanden vormen een snoer van natuurlijke waterbarriëres, hier en daar onderbroken door stroomgaten waar de Noordzee bij iedere eb en vloed haar sediment- en voedselrijke water doorheen laat stromen. In het Waddengebied zie je hoe eb en vloed door de millennia heen een geheel uniek landschap kunnen creëren.

Eigenlijk laat het Waddengebied zich niet in woorden vangen. Je moet het ter plekke ondergaan, beleven, opsnuiven en proeven. 

Het noordoosten van Friesland is hét voorbeeld van wat Duitsers zo treffend een ’Geheimtipp’ noemen. Het gebied is nog grotendeels onontdekt, is zeer afwisselend en biedt voor elk wat wils. Wat wilt u nog meer!

Nergens in Friesland treft u een gebied met zoveel variatie in landschap en natuur: het unieke, halfopen landschap van de Noordelijke Friese Wouden (niet voor niets aangewezen als Nationaal Landschap) met aangrenzend Nationaal Park De Alde Feanen; het weidse terpengebied met zijn prachtige vergezichten; Nationaal Park Lauwersmeer; en ’om de hoek’ werelderfgoed Waddenzee en de eilanden Schiermonnikoog en Ameland.

Noordoost-Friesland is een gebied waar u nog echt rust en stilte kunt ervaren. Fietsend, wandelend, varend of gewoon lekker luierend. Geniet van de prachtige landschappen en unieke natuurgebieden. Proef de rijke cultuurhistorie, die onder meer getoond wordt in de 20 (!) kleinere en grotere musea in het gebied.

Maar het is niet alleen rust en stilte. Het gebied biedt ook volop activiteit voor jong en oud: zeilen, (kite)surfen, het grootste klimpark van Europa en vele gezellige en spectaculaire evenementen. En Dokkum, één van de beroemde Elfsteden, is vooral tijdens het toeristenseizoen een bruisend centrum. In een schitterende historische ambiance treft u er tal van mooie, leuke en verrassende winkels, gezellige terrasjes en sfeervolle restaurants.

Nergens is in Friesland de eeuwenlange strijd tegen het water meer "aanwezig" in het landschap dan in Noordwest-Friesland. De eeuwenoude terpen en de imposante hedendaagse waddendijk zijn het meest opvallend. Wat minder nadrukkelijk aanwezig zijn de vele oude dijken die zich door het gebied slingeren, waaronder de beroemde Slachtedyk.

In de middeleeuwen was het noordwesten van Friesland nog een eiland, Westergo. Het werd omsloten door de Middelzee en de Marne, twee zeearmen die tussen Bolsward en Sneek bijelkaar kwamen en langzamerhand dichtslibden en ingepolderd werden. De ontstaansgeschiedenis heeft geresulteerd in een schitterend gebied met afwisselend ’oud’ en ’nieuw’ land, een ongekende weidsheid, pittoreske dorpjes en drie boeiende steden: Bolsward, één van de twee Friese Hanzesteden; Franeker, de tweede stad in Nederland met een universiteit; en Harlingen, havenstad en toegangspoort tot het Werelderfgoed Wadden. Aan het IJsselmeer ligt de enige echte badplaats van Friesland: Makkum, dat niet voor niets vaak de ’twaalfde stad’ van Friesland genoemd wordt.

Noordwest-Friesland heeft voor jong en oud van alles te bieden. U vindt er een adembenemend landschap, ruimte, rust, natuur en een rijke cultuurhistorie; u kunt er fietsen, wandelen, varen, zeilen, surfen, winkelen, uitgaan en nog veel meer.

Friesland is meer dan alleen meren, terpen, dijken en de Elfsteden, het is óók een gebied van veenontginningen, heidegebieden, bossen en beken. Samen vormen die het unieke landschap van Zuidoost-Friesland.

Hier gaat Friesland langzaam over in Drenthe en Overijssel. Landschappelijk, maar ook wat betreft de cultuurhistorie en de taal. Ten zuiden van de Tsjonger liggen ’de Stellingwerven’, die tot 1504 zelfstandig waren. Een deel van de bevolking spreekt er Stellingwerfs, een taal die meer verwant is aan het Drents, het Gronings en het Platduits dan aan het Fries.

Zuidoost-Friesland herbergt een aantal bekende toeristische plaatsen: Bakkeveen, Appelscha, het Drents Friese Wold, Noordwolde, Oldeberkoop, Beetsterzwaag en Oranjewoud. Daar vindt u prachtige bos- en heidegebieden, statige landhuizen, uitgebreide fiets- en wandelpaden, galleries, musea en attracties voor kinderen. Maar ook de minder bekende delen van het gebied zijn zeer de moeite waard. Neem bijvoorbeeld ’De Frije Wiken’, een schitterend en nog grotendeels onontdekt gebied tussen de Opsterlandse Compagnonsvaart en De Tsjonger. Net als in De Grote Veenpolder, ten westen van Wolvega, gaan cultuurhistorie en natuur hier bijna ongemerkt in elkaar over. De grootschalige turfwinning in beide gebieden heeft bovendien geleid tot een stelsel van vaarwegen, die tegenwoordig deel uitmaken van de Turfroute, een prachtige recreatieve vaarroute door Zuidoost-Friesland, Zuidwest-Drenthe en Noordwest-Overijssel.

Voor heel veel bezoekers staat Friesland synoniem voor het waterrijke zuidwesten van de provincie. Aan dit prachtige gebied dankt Friesland zijn faam als watersportprovincie bij uitstek. En dat is niet verwonderlijk: een uitgebreid stelsel van meren, plassen, en vaarten, een keur aan gezellige watersportplaatsen en het IJsselmeer ’om de hoek’. Een paradijs voor watersporters! Vaak aangeduid met "Het Friese merengebied"

Maar Zuidwest-Friesland is veel meer dan alleen water. Ook zonder boot, kano of surfplank is het gebied zeer de moeite waard. Het prachtige, weidse merengebied laat zich ook prima fietsend, te voet of met de auto ontdekken. Geniet van de stilte, de natuur en de schitterende vergezichten.

Een heel andere sfeer treft u in Gaasterland: een glooiend landschap met een prachtige afwisseling van bossen, open gebieden en overgangen daartussen. Uniek voor Nederland zijn de kliffen die op sommige plaatsen tot wel tien meter boven het IJsselmeer uitsteken. Bij één daarvan, Het Rode Klif, vond in 1345 de beroemde Slag bij Warns plaats.

Behalve rust en ruimte, uitstekende watersportmogelijkheden, prachtige landschappen en mooie natuurgebieden kent Zuidwest-Friesland ook een rijke cultuurhistorie. U vindt hier maar liefst zes van de Elfsteden, ieder met zijn eigen charme: het bedrijvige Sneek, het verstilde IJlst, het unieke Sloten, het oude Stavoren, het bijzondere Hindeloopen en het eigenzinnige Workum.