Alle attracties van Friesland op een rij

In het kader van het feit dat Leeuwarden in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa is hebben de Friese elf steden ieder een fontein cadeau gekregen. Deze fonteinen zijn ontworpen door een elftal kunstenaars uit evenzovele landen. De fontein op de foto staat in de stad Stavoren en is ontworpen door de kunstenaar Mark Dion (1961) uit de Verenigde Staten.

Inmiddels hebben veel bezoekers aan Friesland er een sport van gemaakt om alle fonteinen te bezoeken en op de foto te zetten.

De ’tocht der tochten’ wordt de Elfstedentocht wel eens genoemd. Bedoeld wordt de schaatstocht langs alle elf Friese steden Leeuwarden, Sneek, IJlst, Sloten, Stavoren, Hindeloopen, Workum, Bolsward, Harlingen, Franeker en Dokkum.

De eerste Elfstedentocht werd verreden op 2 January 1909 en de laatste op 4 Januari 1997. De eerste werd gewonnen door Minne Hoekstra de laatste door Henk Angenent.

Tegenwoordig wordt met weemoed teruggedacht aan de tijden dat er nog Elfstedentochten waren. Door de opwarming van het klimaat lijkt het er op dat het voorgoed voorbij is met deze bijzondere traditie. Toch is dit niet helemaal waar. Bij gebrek aan ijs kan de tocht der tochten op allerlei andere manieren worden beleefd en daar wordt het hele jaar rond gretig gebruik van gemaakt. (tekst volgt)

Het IJsselmeer vormt in het westen van Friesland een indrukwekkende grens van land en water. De voormalige Zuiderzee, sinds 1932 definitief afgesloten van de Waddenzee door de Afsluitdijk, is bij alle weertypen nog steeds indrukwekkend qua weidsheid en natuur.

De Friese IJsselmeerkust wordt gekenmerkt door prachtige oude vissersstadjes zoals Hindeloopen, Stavoren, Workum en Harlingen. Maar er zijn ook pittoreske dorpjes te vinden zoals Cornwerd, Gaast en Piaam, om het grotere Makkum niet te vergeten. De laatste is samen met Harlingen uitvalsbasis voor veel charterschepen die het wad op gaan met groepen toeristen of personeelsverenigingen.

De vissersstadjes getuigen van de rijke historie van het gebied. Vanuit Hindeloopen, Stavoren, Workum en Harlingen werden de wereldzeëen bevaren om handel te drijven. Harlingen speelde ook een belangrijke rol in de walvisvaart.

De kust heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de verdediging van Friesland. Zo was de slag bij Warns op 26 september 1345 de belangrijkste veldslag in de Fries-Hollandse oorlog tussen graaf Willem IV van Holland en de Friezen. De Friezen wonnen met overmacht. Jaarlijks wordt deze slag herdacht bij het monument op het Rea Klif nabij Warns. Op het monument staan de woorden ’Leaver dea as slaef’ te lezen. Tegenwoordig is de IJsselmeerkust een geliefde bestemming voor zowel de cultuur-toerist als de watersporter. Bij harde wind is de kust een perfecte locatie voor wind- en kitesurfen. Er zijn meerdere surfscholen waar deze sport kan worden aangeleerd.

Tip: Als u in het gebied bent neem dan ook eens een kijkje in een van de kleinste haventjes van Europa, dit haventje vindt u in het dorpje Laaksum.

De scheve toren van Pisa is een begrip maar de Oldehove in Leeuwarden staat bijna net zo scheef. Toch is de laatste een stuk minder bekend. De huidige Oldehove heeft een bijzondere geschiedenis.

Op het plein waar nu de Oldehove staat, stond omstreeks 1100 een tufstenen kerkje, dat in de 13e eeuw vervangen zou worden door een grotere, uit rode kloostermoppen opgetrokken kerk. Men kwam echter niet verder dan de aanleg van de fundering.

Toen in 1435 de dorpjes Oldehove, Nijehove en Hoek werden samengevoegd en de stad Leeuwarden ontstond, kwam er al spoedig behoefte aan een groter godshuis. Zo kwam een driebeukige, aan Sint-Vitus gewijde basiliek tot stand.

Doch de Leeuwarders wilden meer: Ze wilden net zo’n hoge toren bij hun te bouwen kerk bezitten als de Groningers in de jaren 1469-1482 hadden gekregen met de Martinitoren. Er werd dus een actie ontketend en uit heel Friesland stroomde het geld binnen. Na een voortvarende start bleek al snel dat de ondergrond niet echt berekend was op het enorme gewicht van de toren, waarvan de muren aan de basis meters dik zijn. Direkt werd ingegrepen door in de bouw rekening te houden met de verzakking. Het mocht niet baten, een kromme, half afgebouwde toren resteerde.

Leeuwarden heeft met de Oldehove de strijd met de stad Groningen en hun prachtige Martinitoren definitief verloren, maar wat een pracht van een monument heeft de stad Leeuwarden er aan overgehouden.

De Waddeneilanden zijn de spreekwoordelijke ’parels’ van Friesland. Vier, of eigenlijk vijf op een rij. Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog.  Texel valt op deze website helaas buiten de boot omdat het bij de provincie Noord-Holland hoort en deze website nou eenmaal over Friesland gaat.

Het ene Waddeneiland is nog mooier dan het andere. Een paar belangrijke en populaire eigenschappen hebben ze gemeen, de onmetelijk lange goudgele zandstranden.

Bij een bezoek aan een van de Waddeneilanden doen zich een paar bijzondere fenomenen voor. Bij vertrek en aankomst en op de boot kan het heel druk zijn, maar als je eenmaal op het eiland bent verspreidt deze drukte zich en ervaar je rust en ruimte. Destemeer als je op het strand bent aanbeland. Daar heb je kilometers zandstrand helemaal voor jezelf. Een ander fenomeen is dat je gezichten van de boot herkent op het eiland, op het fietspad of op het terras. Je ziet telkens weer dezelfde mensen voorbijkomen. Hierdoor lijken de Waddeneilanden groot en klein tegelijk.

Hoewel de Waddeneilanden allemaal dezelfde basisingrediënten bevatten zoals dorpjes, duinen en stranden, zijn ze op een bijzondere manier toch ook  weer verschillend van elkaar. Het ene eiland heeft meer bossen, het andere eiland meer heide. Het ene meer cranberryvelden het andere meer weilanden en boerenbedrijven. Het ene is autoluw en het andere niet. Allemaal hebben ze vele kilometers aan wandel- en fietspaden. De jeugd weet vooral Terschelling te waarderen. Gezinnen Ameland. Natuurliefhebbers en vogelaars Schiermonnikoog. Vlieland heeft een wat exclusiever karakter en is populair bij celebs.

Eén fenomeen blijft tot nu toe onbesproken, "eilandgevoel". Je moet er geweest zijn om dit fenomeen te herkennen. Het begint zodra de boot de trossen heeft losgegooid en eindigt als je bij terugkomst weer voet aan vaste wal zet in Holwerd, Lauwersoog of Harlingen. Er zijn boeken over geschreven. Dit eilandgevoel heb je, voor zover ik weet, alleen op de Waddeneilanden!

Van oudsher zit het maken van muziek in het bloed van de Friezen. Het Friese volkslied mag zich ook ver buiten de provincie verheugen in enige bekendheid. Niet in de laatste plaats vanwege publieke uitvoeringen tijdens schaatswedstrijden in Thialf, voetbalwedstrijden in Heerenveen of omlijsting van het skûtsjesilen of het fierljeppen. 

De oudere generaties Friezen herinneren zich het zingen in de huiskamer. Begeleid door harmonium of trekharmonica. De hele buurt kwam er soms op af.  Tegenwoordig laten we het zingen vaak over aan anderen. Het harmonium heeft plaats gemaakt voor de TV of stereo-installatie. Streamingdiensten voeren nu de boventoon.

Mar vergis je niet, Friesland heeft een keur aan bands, soloartiesten, troubadours en wat dies meer zij. Al dan niet optredend in de Friese of een streektaal. Griet Wiersma, Piter Wilkens, De Kast, Twarris, Nynke Laverman, zomaar een handjevol klinkende namen.

Friesland is voor velen synoniem met watersport. Dit komt vooral door de enorme populariteit van het Friese merengebied als vakantiebestemming. Ieder jaar is het Friese Merengebied het domein van de watersporter. Zij varen over de meren en leggen aan bij de tientallen jacht- of passantenhavens bij de populaire watersportplaatsen waarvan de naam velen bekend in de oren klinkt. Sneek, Joure, Langweer, Heeg, Elahuizen, Terherne om er maar een handvol te noemen.

Tijdens het seizoen worden er daarnaast talloze watersportevenementen georganiseerd in het gebied waarvan het skûtsjesilen, georganiseerd door het SKS en het IFKS, wellicht het meest tot de verbeelding spreekt. Maar vergeet ook niet de Sneekweek. Het grootste zeilevenementen ter wereld op binnenwater.

Het Friese merengebied is perfect toegerust op alle typen watersporters, er zijn onderhouds- en bootverhuurbedrijven. Zeilboten in allerlei klassen, sloepen of jachten van groot tot klein kunnen in alle watersportplaatsen worden gehuurd.

Er zijn weinig paardenrassen die zo tot de verbeelding spreken dan het Friese Paard. Gitzwart, lange golvende manen en staart, en natuurlijk de karakteristieke vetlok aan de benen. Het Friese paard is door de eeuwen altijd erg gewaardeerd. De romeinen maakten er veel gebruk van en ook in de tachtigjarige oorlog heeft het Friese paard een belangrijke krijgsrol gespeeld. Het oudste inlandse paardenras staat verder bekend om zijn vriendelijke karakter.

Dat het Friese paard daarnaast zeer fotogeniek is is Hollywood ook niet ontgaan. Zo speelt het Friese paard in tientallen avonturenfilms een glansrol waaronder Lord of the Rings, Game of Thrones en The Chronicles of Narnia.

Thuis in Friesland staan her en der groepjes Friese paarden te grazen in de wei. Voorwaar een prachtig gezicht, Friesland op zijn best.

Trouwens, kent u de hit ’Frysk Hynder’ van de Friese zangeres Griet Wiersma over het Friese paard?

Hindelooper kunst is een speciale stijl van beschilderde meubelen, wanden en objecten. De stijl is kleurrijk en bestaat uit sierlijke bloemmotieven, bijbelprenten en zee taferelen. Dit schilderen is ontstaan rond 1650 en was in die tijd zeer populair in de zogenaamde "kapiteinshuizen" in Hindeloopen.

De stijl van schilderen ligt in de lijn van de late renaissance en de vroege barok van het Nederlandse noorden. Dit is te herkennen aan het gebruik van de acanthus plant, het imitatiemarmer en voorstellingen uit de Griekse mythologie. De belangrijkste ondergrondkleuren zijn rood, blauw, wit en groen.

Bij een bezoek aan Hindeloopen kunt u zich uitgebreid laten voorlichten over deze bijzondere vorm van volkskunst.

De enorme rijkdom aan erfgoed van Friesland begint bij de honderden monumentale en eeuwenoude protestantse kerken in de evenzovele dorpen en steden. De meeste van deze kerken zijn dankzij eeuwenlange zorg, toewijding en onderhoud perfect bewaard gebleven.

De middeleeuwse kerken domineren het Friese landschap. Als je her en der in het open Friese landschap staat en je kijkt om je heen dan zie je op sommige plekken tot wel acht dorpen liggen met ieder een eeuwenoude kerk die het silhouet bepaalt. De bouwwijze en de bouwmaterialen van deze kerken verschillen per regio, zo ook de bijbehorende torens.

Er zijn grote exemplaren bij zoals die in de steden Leeuwarden, Dokkum, Bolsward en Franeker maar ook hele kleine en intieme zoals de kloosterkapel in Jannum.

In het Zuidoosten van Friesland en het Westen van Drenthe vind u het prachtige Drents- Friese Wold. Dit gebied, wat ruim 6000 hectare beslaat, werd in 2000 aangewezen als Nationaal Park en is tevens aangewezen als Natura 2000 gebied (Beschermd natuurgebied). Het Drents- Friese Wold is na de Hoge Veluwe het grootste aaneengesloten bosgebied van Nederland. In dit ruime bosgebied vind u uitgestrekte veen- en heidelandschappen, moeras en stuifzand gebieden, beekdalgraslanden en prachtige bossen.

Dit gebied leent zich uitstekend voor een mooie fiets of wandelvakantie. U zult dan meteen het typerende esdorpenlandschap herkennen, de bolle akkers rond de kleine dorpjes die gepaard gaan met uitgestrekte heidevelden en beekdalen vol bloeiende bloemen. Ook een ideaal gebied voor natuurliefhebbers of mensen die op zoek zijn naar rust.

Er zijn talloze activiteiten te beleven, zoals bijvoorbeeld boswandelingen met de boswachter en diverse workshops. U kunt ook een stukje geschiedenis ervaren en een kijkje nemen bij de Hunebed van Diever. Al met al is het Drents- Friese Wold een prachtige plek voor een rustige vakantie. En het is ook zeker de moeite waard om lekker een dagje te fietsen of wandelen in dit mooie natuurgebied.

In het Noordoosten van Friesland en Noordwesten van Groningen vindt u het mooie Lauwersmeergebied. Dit gebied, dat vanwege zijn diversiteit is uitgeroepen tot Nationaal Park, beslaat zo’n 5800 hectare en staat bekend als vogelbroedplaats. Sinds de bouw van de dam in dit gebied (1969), is de zeebodem voor een gedeelte drooggelegd wat voor de ideale broedplaats voor een aantal vogels heeft gezorgd. Zo kunt u bijvoorbeeld steltkluten, lepelaars en grauwe franjepoten zien, of als u geluk hebt de zeearend die de laatste jaren hier is beginnen te broeden. Tijdens de vogeltrek in het voor- en najaar kunt u op 1 dag zelfs wel 30.000 brandganzen zien overvliegen. Dit maakt het Lauwersmeergebied zéér geliefd onder vogel- en natuurliefhebbers. Naast vogels kunt u in dit prachtige natuurgebied tevens vossen, Schotse Hooglanders en Konikpaarden tegenkomen. Het Lauwersmeergebied beschikt over een activiteitencentrum, wat een ideale startpunt is om dit gebied te verkennen.

Er zijn activiteiten en cursussen voor jong en oud. Naast al deze prachtige natuur en dieren zou je bijna vergeten dat het Lauwersmeer ideaal is voor watersport. Op het water staat vaak een goede wind die het perfect maakt om te zeilen, kitesurfen en windsurfen. Tevens zijn er een aantal strandjes bereikbaar waar het in de zomer heerlijk vertoeven is. Al met al een bijzondere plek die de moeite waard is voor een vakantie of dagtrip.

In de woonkamer van zijn grachtenhuis in Franeker bouwde de wolkammer Eise Eisinga tussen 1774 en 1781 het zonnestelsel op schaal na. Na ruim 230 jaar is dit het oudst werkende planetarium ter wereld waar u nog steeds de actuele stand van de hemellichamen kunt aflezen.

Maar het Eise Eisinga Planetarium is meer dan een planetarium. Het is tevens een museum dat een uitgebreide verzameling van historische astronomische instrumenten herbergt en dat aandacht schenkt aan de moderne sterrenkunde.

Elke bezoeker krijgt uitleg in de planetariumkamer. Het unieke Planetarium van Eise Eisinga in Franeker staat op de voorlopige lijst van Werelderfgoed. Bij een bezoek aan Friesland mag een bezoek aan het Planetarium niet ontbreken.

De 13 meter hoge Stoepa voor de wereldvrede, genaamd "Tashi Gomang", is gebouwd door Lama Gawang Rinpoche. Het heeft vier jaar geduurd om dit te volbrengen. Niet alleen de mooie buitenkant is bijzonder, maar de Stoepa is ook tot de top gevuld met vele bijzondere en heilige voorwerpen.

De stoepa vindt u voorbij de molen bij het dorpje Hantum. Dit dorpje ligt een paar kilometer noordelijk van Dokkum. De stoepa is elke zondag open voor bezoekers inclusief kopje thee en een rondleiding. Een kleine gift wordt gewaaardeerd. Groepen graag op afspraak.

Magistrale beleving van stoom, architectuur en water, het ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer is het grootste en het enige nog functionerende stoomgemaal ter wereld. Het gemaal werd in 1920 geopend door koningin Wilhemina en had als taak om overtollig water vanuit Friesland in de Zuiderzee, en later het IJsselmeer, te pompen.

Het imposante bakstenen gebouw is strak en sober van karakter, helemaal volgens de bouwstijl van de Amsterdamse School. De taken van het stoomgemaal in Lemmer werden in 1966 overgenomen door het elektrische Hooglandgemaal in Stavoren. Toch speelt het monumentale Woudagemaal in bijzondere gevallen nog steeds een cruciale rol. Bij extreem hoogwater wordt het oude stoomgemaal ingezet om zo snel mogelijk het teveel aan water in het IJsselmeer te lozen. Het Woudagemaal staat sinds 1998 op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

De Waddenzee is uniek in de wereld! De Waddenzee langs kusten van Nederland, Duitsland en Denemarken is een ongeëvenaard dynamisch landschap. Nergens ter wereld kom je zo’n uitgestrekt en gevarieerd gebied tegen, ontstaan onder invloed van eb en vloed en waar de veranderingen dagelijks merkbaar zijn.

Een uitgebreid stelsel van geulen en geultjes wordt afgewisseld door droogvallende zandplaten. Mosselbanken, voedselrijk slikwad, uitgestrekte kwelders, witte zandstranden en duinen en hier en daar wuivende zeegrasvelden. Deze variatie aan landschappen maakt de Waddenzee tot een uniek leefgebied, waarvan vele bezoekers het hele jaar door kunnen genieten. De Waddenzee is een onmisbare tussenstop voor miljoenen vogels tijdens hun trektocht. En meer dan 10.000 vaak zeldzame plant- en diersoorten vinden hier hun thuis.

De Waddenzee van Nederland en Duitsland is werelderfgoed sinds 2009. Het streven is dat het Deense deel er ook bij komt.

De Waddenzee beleeft u het mooist bij dorpjes zoals Moddergat, Paesens, Wierum, Holwerd, Zwarte Haan, Westhoek, Harlingen of Zurich.