Wolsum
Wolsum is in terpdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is yn de noardwesthoeke fan de gritenij súdeastlik fan Boalsert. It doarp wie mei twa opfearten ûntsletten nei de Wimerts . Op de betiidste ôfbylding fan it doarp op de gritenijkaart yn de atlas fan Schotanus út 1716 stiet om de tsjerke hinne in kompakte doarpsbebouwing fan huzen en hjir en dêr yn steane yn de omjouwing buorkerijen dy’t soms ta in boerebuorskip konsintrearre binne.
De Tegenwoordige Staat van Friesland hie yn 1788 net safolle te melden:’Wolsum, niet verre van Bolswerd, en naby de vaart, die van de Nieuwe Zyl derwaards loopt, zo dat men hier te scheep vry gemaakelijk af en aan kan komen. Onder dit Dorp {…} behooren de buertjes Laard, Jouwsard, Remsard, Vyfhuis en Ytzum.’
De buerten besteane noch altyd en by de brêge oer de feart is boppedat de buert Wolsumerketting ûntstien. Op de kaart yn de Eekhoffatlas út 1851 steane trije huzen, wêr’t de kaart fan 1716 allinne noch it Wolsumer Ketting hûs fermelde. Yn Fiifhûs steane yn 1851 al trije huzen mear as de namme oanjout. De oare buerten besteane út buorkerijen. Yn it midden fan de 19e ieu steane yn de kom fan it doarp alve huzen dy’t rom 50 bewenners herbergje. Efter de tsjerke is de kompakte tsjerkebuorren noch te besjen.
De tsjerke is om 1870 hinne boud om in midsieuske foargonger te ferfangen dy’t oan Sint Martinus wijd wie. It is in sealtsjerke mei in trijesidige sluting yn in typyske mingde styl. It muorrewurk wurdt yndield troch lisenen en der steane grutte rûnbôgefinsters yn. De hoeken fan de gevel en dy fan de foar in grut part ynboude toer ha dekorative pinakelbekroaningen. De gevel wurdt ôfdekt troch in rûnbôgefries. Yn de tsjerke stiet in 17eieuske preekstoel. De oant gevelhichte oplutsen, nochal skerpe toer hat in houten boppebou mei oan elke kant dûbele galmgatten en in ynsnuorre spits. Yn de toer hinget in liedklok út de 15e ieu.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
