Wurdum
Wurdum is in terpdoarp dat yn de betide Midsieuwen ûntstien is. De delsetting hie yn it moerassige gebiet eastlik fan de Middelsee goede wetterferbiningen nei alle rjochtingen, foaral de Wurdumer Feart dy’t de ferbining lei mei Ljouwert. De ferbiningen oer lân wienen behyplik. Pas yn it midden fan de 19e ieu kaam de Legedyk, in goede weiferbining mei de ryksstrjitwei.
De foarm fan de terp is noch goed te sjen, mar der binne wol parten ôfgroeven. It tsjerkepaad is ta ringwei transformearre. Om de tsjerketerp hinne en oan twa parallel rinnende strjitten, de Grutte en de Lytse Buorren oan de westkant, fûnen de betiidste bou aktiviteiten plak. De twa ticht beboude strjitten en de lossere bebouwing om de tsjerke hinne ha in fassinearjend doarpssintrum foarme. Fan de 19e ieu ôf kaam der ek hieltyd mear lintbebouwing by de belangrykste ferbiningswei, de Legedyk, en ek wat by de dyk nei Swichum lâns. Oan de Tsjaarder Feart waard yn 1891 de koöperative súvelfabryk stichte dy’t yn 1964 de doarren ticht die.
Nei de oarloch waard it doarp earst oan de súdeastkant en letter ek oan de súdwestkant útwreide. Resint is foaral boud oan de noardlike râne en op it eardere sportfjild yn it suden.
De oan Sint Martinus wijde tsjerke is nei alle gedachten yn de 12e ieu fan dowestien boud. Der binne noch spoaren fan te finen yn de noardmuorre fan it koar. De Oenema-Camminghakapel is dêr oan it ein fan de 13e ieu útboud. Ek oan de súdkant kaam in útbou dy’t letter troch in toer ferfongen is, wêr troch de tsjerke in skoft twa tuorren hie. De westtoer is sloopt en der kaam yn 1716 in trijesidige sluting. De tsjerke hat in bysûnder ynterieur wêr’t it oargel en inkele eksellinte sarken opfalle. De robúste pastorije is yn 1875 yn in romme tún tsjinoer de tsjerke boud.
Oan de Buorren en oan de Legedyk stiet in tal karakteristike notabele wenten mei middengang. Efter de Legedyk stiet de grifformearde tsjerke fan 1925 fan it ûntwerp fan Ane Nauta.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
