Winsum
Winsum is in terpdoarp. It hat sels ien fan de heechste terpen fan Fryslân. It falt amper op. Wol is de kearmuorre fan it tsjerkhou by de trijesprong by de Skâns behoarlik heech en hjit de strjitte nei it súdwesten, nei de oansjenlike útbuorren Brêgebuorren net foar neat Hegeterp, want dêr lei in twadde flinke terp. Hoewol ‘t dy yn de twadde helte fan de 19e ieu ôfgroeven is, leit dy strjitte noch merkber heech.
Brêgebuorren, de wetterbuert oan de Frjentsjerter Feart is as apart buorskip al âld: dat is ek te sjen oan de kompakte bebouwing fan ferskate soart dy’t oan de súdlike kant, de Grutte Streek, oan de doarpskant leit en oan de oare kant fan de brêge oan de oare kant. De buert makket troch útwreiding fan it doarp yn súdlike rjochting no diel út fan it gehiel. Fanôf de kearn rint de Kleasterdyk nei it noarden, neamd nei it yn 1186 stichte frouwekleaster Sint-Michaelsberg, wêr’t de pleats Mountsjebaayum noch as oantinken bestiet. Dizze dyk wurdt omseame troch boargerhuzen en it bedriuweterrein.
Winsum hat him nei de oarloch as warber doarp ûntwikkele nei it suksesfolle inisjatyf fan L.S.Miedema mei syn fabryk foar lânboumasines en transporteurs. De ûntwikkeling fan de bedriuwichheid hat syn wjerslach krigen yn de folkshúsfesting. Daliks al nei de oarloch mei tradisjonalistyske wenten oan de Pier Winsemiusleane. Dêr en yn de súdlik dêrfan ûntwikkele strjitten folgen yn de desennia dêrnei in protte folkswenten.
De doarpskearn is karakteristyk foar in terpdoarp mei in tsjerkebuorren dy’t om it tsjerkhou ploaid is en dy’t oan de súdlike kant de belangrykste strjitte foarme hat. By de yngong fan de Meamerterdyk steane oan wjerskanten notabele wenten út de jierren om 1860 hinne. Om it tsjerkhou stiet in op de kearmuorre pleatst izeren stek. De hiele ienfâldige sealtsjerke, fernijd yn de 19e ieu, hat rûnbôgefinsters en in tuskenbeiden hege toer mei ynsnuorre spits.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
