East-Flylân
East Flylân is nei de ûndergong fan it oarspronklik gruttere West Flylân healwei de 18e ieu it ienichste doarp fan it eilân. It is in streekdoarp dat yn de 12e ieu ûntstien is. De brede, troch flink beamte omseame en likernôch in kilometer lange Dorpsstraat hat oan wjerskanten sletten bebouwing dy’t allinne troch stegen en gloppen ûnderbrutsen wurdt. De measte bebouwing hat mar ien folledige boulaach en fertoant in soad fariaasje, sawol yn funksje en arsjitektoanyske pronk as yn de leeftyd fan de gebouwen: fan de 17e oant de 20e ieu.
Krekt foar de Twadde Wrâldoarloch wennen der noch gjin 500 minsken op it eilân en yn de perioade dy’t dêr oan foarôfgie is der mar in bytsje boud. Healwei de fyftiger jierren binne noardlik fan it âlde doarpslint lange rigen sosjale wenningen oan ûnder mear de Nieuwstraat en Middenweg boud en ek nei dy tiid wreide it doarp him noch út, it measte yn noardeastlike rjochting fan it bosk oant en mei de resinte útwreiding oan it Vorkduin.
De herfoarme tsjerke is yn 1605 fan giele stientsjes boud ta ferfanging fan in âlde kapel. Yn 1647 binne der dwerspânen tafoege, wêrtroch’t it in krústsjerke waard. It ynterieur hat bysûnder meubilêr. De tsjerke foarmet mei tsjerkhôf en oan de oare kant it diakenijhûs in skildereftich ensemble. It diakonijhûs út 1641 is in lang pân mei in opfallend hege kape mei in smel útmitsele middenstik. It hat bysûndere ynterieurûnderdielen. Op de hoeke fan it Kerkplein stiet it eardere riedhûs mei in nijsgjirrich klokketuorke. De oarsprong is al fan 1598, mar it is yn 1855 ferboud. Dêrtsjinoer kaam yn 1998 it nije riedhûs ta stân.
Hielendal oan de oare kant fan it doarp stiet fuortby de haven it yn 1877 nei ûntwerp fan C.H. Peters boude eardere postkantoar. Yn ‘e midden fan de Dorpsstraat freget in breed, pleistere pân mei in ûnregelmjittige yndieling om oandacht. Dit Tromphuis is no in museum en hat yn it ferline ûnder mear as ûnderkommen fan de Admiraliteit fan Amsterdam en it Noorderkwartier tsjinst dien.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
