Bezienswaardigheden in Oost-Vlieland

Vliehors op Vlieland

De Vliehors. Een uitgestrekte vlakte onder wisselende luchten, waar de natuur zich onweerstaanbaar aan de mens opdringt. Waar de wolken, de zon en de zee, de regen en de mist diezelfde mens zo veel kleiner maken. Op de Vliehorst staat altijd wind. Altijd ook is er het geluid te horen van zwermen vogels aan het Wad. Deze zandplaat, die bijna de helft van het eiland beslaat, is vrijwel altijd verlaten.

Alleen in de vakantietijd wordt de stilte een paar keer per dag verstoord door een overmatig grote terreinwagen vol gasten die bij wijze van safari de zandvlakte doorkruist. Wie op Vlieland uit het dorp is vertrokken en na een paar uur lopen de laatste posten van de bewoonde wereld is gepasseerd - het Posthuis en de kazerne - raakt langzaam maar zeker los van het alledaagse leven. De duinen worden kleiner als aan de horizon uit het niets vreemdsoortige silhouetten oprijzen, als in een film van Fellini. Silhouetten, waarvan op grote afstand, zeker als het een beetje nevelig is, geen precieze voorstelling is te maken. Pas na een tijd ziet de waarnemer, dichterbij gekomen, aan de voet van een reddingshuisje een bonte kraal opgetrokken uit aangespoelde planken en andere materialen. En nog verder, op de uiterste punt van het eiland, een magnifiek staketsel dat dienst doet als kade voor het pontje naar Texel. Een verpletterende ervaring, die alleen maar groter wordt bij mist, bij volle maan of bij donderende luchten.

Oost-Vlieland, Duinkersoord 55, 56, 57: recreatiewoningen

'Zonnevanck','Open Zon' en 'Zon Rondom' zijn drie naast elkaar gelegen woningen, in 1931 gebouwd op een verhoogd terrein buiten het dorp. Zij hebben alle de vorm van een spitsboog, evenals de bijbehorende stookhokken. De voor- en achtergevels zijn van hout: de daken zijn gedekt met imitatieleien.

Duinkersoord 33: reddingboothuis
Het reddingboothuis van de Noord- en Zuid-Hollandsche Redding Maatschappij staat vlak voor de laatste duinenrij ten noorden van het dorp Oost-Vlieland. Vanaf de oprichting van de maatschappij in 1825 was er een reddingboot op Vlieland gestationeerd in een loods in het dorp. Bij alarm moest een soms vier uur durende tocht met slede en vier paarden naar het strand worden afgelegd. Hier kwam in 1894 (zie gevelsteen) verandering in door de bouw van een nieuwe loods.
Het gebouw is opgetrokken in baksteen onder een ver overstekend zadeldak met Friese pannen. De voor- en achtergevel bezitten dubbele deuren onder een brede toog in twee kleuren metselwerk met daarboven een band die bedoeld was voor een gevelopschrift en een achthoekig bovenlicht. De daklijst is aan alle zijden voorzien van een zaagtand hetgeen, in combinatie met het overstekende dak, aan het geheel een chaletachtig voorkomen verschaft.
Het interieur was één grote ruimte. Een paar houten wanden scheidden de kleedruimte en het toilet voor de bemanning af. Een zolder boven de loods was voor de opslag van materialen. Tegenwoordig is er een kunstenaarsatelier en woning in gevestigd.

Dorpsstraat 148: raadhuis
In 1855 werd het oude raadhuis uit 1598 vervangen door een nieuw gebouwtje. Van een welvarende gemeenschap van 4000 personen in de zeventiende eeuw, waren er in de negentiende eeuw slechts 500 inwoners over. Vlieland had toen zijn betekenis voor de internationale scheepvaart verloren door verzanding van het zeegat en de aanleg van het Noord-Hollands kanaal. Twee gevelstenen herinneren aan het oude raadhuis: een jaartalsteen (1598) en het gemeentewapen (een loodsboot in volle zee).
Het nieuwe raadhuis kreeg een dwarsgeplaatst schilddak, hoekschoorstenen en een klokkentoren afgedekt met een markante houten pet. Links van de entree bevond zich de burgemeesterskamer en rechts de raadzaal. In 1899 werd pal naast het raadhuis een dorpsschool gebouwd die inwendig met het raadhuis werd verbonden.
In 2004 werd de binnenzijde van het gebouw geheel gerestaureerd en de raadzaal, die nog steeds dienst doet als trouwlocatie, zoveel mogelijk teruggebracht naar de oorspronkelijke toestand. De witmarmeren schouw was bewaard en lag gedemonteerd op zolder.

Dorpsstraat 99: woonhuis
Dit in 1575 gebouwde huis werd in 1596 overgedragen aan de Admiraliteiten van Amsterdam en het Noorderkwartier. Volgens overlevering verbleven beroemde zeehelden als Maarten Harpertsz en Cornelis Tromp hier wanneer de oorlogsvloot aan de rede van Vlieland voor anker lag. Door de aanleg van het Noord-Hollands kanaal en de stichting van Den Helder als marinebasis verloor Vlieland haar betekenis voor de scheepvaart. In 1830 werd het ‘Landshuis' dan ook door de marine afgestoten en in gebruik genomen als woonhuis.
In 1896 brak een nieuwe episode aan toen de schilderes Betzy Berg, leerlinge van de zeeschilder H.W. Mesdag, het huis betrok en omdoopte in ‘Tromp's Huys'. In de tuin liet zij een atelier bouwen met uitzicht op zee. Na haar dood in 1922 werd het een woonhuismuseum waar men haar werk kon bewonderen. De collectie is tegenwoordig uitgebreid met historische voorwerpen en maritieme kaarten. In 2001 droeg de gemeente Vlieland het Tromp's Huys over aan Vereniging Hendrick de Keyser, samen met het voormalig Raadhuis (Dorpsstraat 148) en de reddingbootschuur (Duinkersoord 33).
Het gebouw had al in de 17de eeuw een behoorlijke omvang gezien het feit dat er drie stookplaatsen waren. Bij de restauratie van 1958 werd, ten behoeve van de museale functie, de tussenkamer voorzien van tegeltableau's, een hangschouw en een bedsteewand. De voorkamer bezit een zeer fraaie wandbetimmering met pilasters en alkoofnis voor een bed.