Moarre
Moarre is in terpdoarp dat inkele ieuwen foar it begjin fan de jiertelling ûntstien is. De ovale, net sa‘n hege terp is prachtich te erfaren, omdat de measte bebouwing konsintrearre binnen de folsleine ringwei leit. De eksterne bebouwing stiet, op wat konsintraasje oan de noardeastkant en inkele grutte boerepleatsen oan de eastkant nei, op earbiedwurdige ôfstân. Sa as inkele monumintale buorkerijen noardlik fan it doarp. Utsein in lytse kop-romppleats (1772) mei dwersfleugel oan de Grutte Buorren, is der op de terp gjin bebouwing te finen.
De twillingdoarpen Moarre en Ljussens hearre op sosjaal en maatskiplik mêd by elkoar, mar se ferskille histoarysk, geografysk en stêdeboukundich sterk fan elkoar. Boppedat fertoant de lânskiplike romte tusken de doarpen yn, in ôfstân fan sa‘n 500 meter, opmerklike ferskillen. Der fynt in oergong plak fan it leechlizzende greidegebiet om Moarre hinne nei it in goed meter heger lizzende boulân om Ljussens hinne. De ta Dyksterfeart bedimme âlde kwelderslinke foarmet der ûngefear de grins fan. Op dy grins lizze de spoaren fan fernijende, bedriuwige ûntwikkelingen út begjin 20e ieu. Se foarmje noch altyd in spannend gebiet, in soarte fan buorskip, dat de lânskiplike perspektiven fan Moarre en Ljussens oer en wer ferheftigje. Hoewol’t de bedriuwige en ynfrastruktuerele dynamyk fan suvelfabryk (1915) en spoarwei (1919) ferdwûn is, ha de ûntwikkelingen wol spoaren efterlitten: it fabryk en it stasjon, dy’t beide by Ljussens rekkene wurde.
De oarspronklik oan Johannes de Evangelist tawijde ier-goatyske tsjerke is frij geef. It gebou is yn de twadde helte fan de 13e ieu fan kleastermoppen oplutsen. It fiifkantich sletten koar hat finsters mei kraalprofilen en de gevelfallen wurde ôfsletten mei kroanlisten. Yn ‘e midden fan de noardlike gevel hat in tichtmakke yngong de foarm fan in kaaisgat. De westkant is yn 1843 fernijd en mei in elegant neoklassicistysk tuorke bekroand. It ynterieur befettet fraaie eleminten, sa as 16e- oant 18e-ieuske sarken en in lyts maniëristysk moarmeren epitaaf út 1625 foar Wopke van Scheltema en Frouck Roorda van Genum.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
