Minnertsgea
Minnertsgea is it meast eastlike terpdoarp op de belangrykste kwelderwâl fan it âlde Barradeel. De terp is fan de 8e ieu ôf opsmiten. Sûnt it troch de gemeentlike weryndieling by It Bilt yndield waard, is dit it âldste doarp fan de gemeente. Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland út 1786 is te lêzen: “Minnertsga is het grootste dorp der Grieteny. Hier vindt men eene zwaaren Kerk en toren, weleer, volgens de overleveringen, gediend hebbende tot eene Vuurbaak, met eene groote dubbele Kerkbuurt, en in den omtrek 40 stemdraagende plaatsen, waaronder vanouds veele Adelyke Staten zyn geweest.” Dy stinzen en staten wienen ûnder mear Groot Hermana, fuort eastlik fan it doarp en Klein Hermana even noardliker dat it mei syn moaie park oant 1836 ta úthâlden hat. Fierder noch: Farnia, Tsessinga, Haytsma, Groot Folta, Folopta dy’t al gau ferdwûn binne en meastal ferfongen binne troch boerepleatsen. Alhiel yn it suden lei Sixma van Andla State dat ein 18e ieu yn ferfal rekke en dêr’t ek in pleats foar yn ‘t plak kaam.
Minnertsgea hat as grutste plak koarte tiid, fan 1820-1832, it haadplak fan Barradiel west, mar it gritenijbestjoer is doe ferhuze nei it mear sintraal lizzende Seisbierrum. It doarp is fanâlds nei it suden ta ûntsletten fia de Minnertsgeaster Feart nei de Ryd. De trochgeande dyk fan Tsjummearum nei Sint-Jabik rint mei inkele flauwe bochten oer de terp hinne en by it romme tsjerkhôf yn ‘e midden lâns.
De histoaryske bebouwing is benammen oan wjerskanten fan dizze Ferniawei, Meinardswei en Hermanawei te finen. Sa stean oan de Meinardswei – eins de Buorren – twa eardere kafees net al te fier fan mekoar ôf. It Stasjonskofjehûs is in ienfâldich blokfoarmich gebou fan twa boulagen mei in skylddak. Ek it hjoeddeiske kafee snackbar ‘t Centrum is blokfoarmich en mei twa lagen, dat neoklassicistysk is fersierd en ûnder etalaazjes besit mei in portykyngong tusken pylderkes. Mooglik hie it earder in winkelbestimming. Op nûmer 36 stiet in djip 18e-ieusk pân mei in topgevel mei flechtings – skean ferrinnende rollagen - en in natuerstiennen bekroaning. Nûmer 44 is in fraai pân fan ien boulaach mei skyldkape. It front hat in neoklassicistyske yngong mei kannelearde pilasters en ioanyske kapitelen. De steane stoepepeallen en in smei-izeren stek mei blomkes. Op nûmer 40 stiet in pân mei in grutte gevelstien mei foarstellings fan it útdriuwen út it paradys.
Noardlik fan de haadstrjitte wiist de Stationsstraat op in besûndere funksje. Dêr is yndie it no foar in oare bedriuwsbestimming brûkte stasjon fan it lokaalspoar te finen, in halte earste klasse út 1901.
Oan de westkant stiet de grifformearde tsjerke út 1908, wêrfan’t foaral it elegante tuorke opfalt. De herfoarme tsjerke, oarspronklik wijd oan Sint-Martinus, stiet op in rom hôf, dat is omjûn troch in smei-izeren stek en in seame fan kastanjebeammen. It grutte letgoatyske tsjerkegebou is yn ferskillende boufazen yn de 15e en de 16e ieu ta stân kaam. Yn 1947 is it gebou troch brân ferwoeste. De restauraasje is fuortendaliks begûn en út alderhande hoeken fan Fryslân is net allinne help bean, mar der kamen boppedat fan hiel wat kanten meubilêr en oare ynventarisstikken, sa dat de tsjerke wer ynrjochte wurde koe. Sa leit der op de flierren in boeiende kolleksje grêfstiennen, ôfkomstich út de doe sloopte Galileërtsjerke yn Ljouwert. De 19e-ieuske preekstoel komt út Blije en it lytse Brabânske oargel is fia Wjelsryp nei Minnertsgea kaam. It muorrewurk is gruttendiels oplutsen út ôfwikseljende lagen reade en giele moppen, wat by dit grutte gebou bysûnder effektyf is. Dit dekorative wurk datearret út de 16e ieu. Oan de noardkant is op it plak dêr’t in sakristy ôfbrutsen is in stik 13e-ieusk muorrewurk sichtber. Der sitte spitsbôgige finsters yn en de muorren wurde skoarre troch steunbearen. It koar hat in fiifkantige sluting . Tsjin de noardgevel oan stiet in letmidsieuske tagongspoarte mei mitselmozayk, set yn in rjochthoekige omlisting fan kralen. De toer út 1505 bestiet út twa muorrefakken en in frijwat jonger heechste segmint mei in sealdak út 1818, wat Minnertsgea in karakteristyk silhûet besoarge hat.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Doarpswurk
