Ealahuzen
Ealahuzen is ien fan de fjouwer doarpen fan de streek Noardwâlde, dêr‘t de oarspronklike gritenijnamme ‘Hemelumer Olderphaert en Noordwolde’ op wiist. It is in leech lizzend gebiet en nei‘t it súdlike part yn 1835 bedike wie, koe yn de Groote Noordwolder Veenpolder begûn wurde mei it winnen fan turf. De hiele streek is yn 1984 oan Gaasterlân-Sleat tafoege.
It streekdoarp Ealahuzen bestiet út it eardere selsstannige doarp Nyegea, dat oan de súdwestlike kant it meast ticht beboude diel foarmet en it eartiids tinbefolke streekdoarp Ealahuzen, it mear iepen noardeastlike part mei fersprate bebouwing tsjin de súdlike kant fan de Fluezen oan. Beide doarpen hienen eartiids in tsjerke, mar dy fan it âlde Ealahuzen is al foar 1800 ôfbrutsen, nei‘t se al ris ferpleatst wie om út te wiken foar it opkommende wetter fan de Fluezen. Hielendal yn it noarden by de bocht tusken De Hop en Tropherne, in buert fan in pear pleatsen, is de namme noch altyd it Oud Kerkhof. Mar sels de klokkestoel, dy‘t der yn de 19e ieu stien hat, is net mear werom te finen. De wetterfloed fan 1825 hat gâns wat âlde bebouwing fernield. Tusken de twa doarpen yn waard it suvelfabryk stichte, in buert dêr‘t no om in binnehaven hinne, de foarsjennings foar wetterrekreanten konsintrearre binne. Tsjin buorkerij ‘Marsicht’ oer is de havenkom, mei dêromhinne freonlik eagjende rekreaasjewenten. Fierder nei it noardeasten ta binne op de fraaie rûte by de Fluezen lâns wer monumintale boerepleatsen te finen.
De doarpstsjerke (fan it eardere Nyegea) stiet alhiel yn it westen op de hoeke by de Nyegeaster Feart, dy‘t de grins foarmet fan de Van der Weayenspolder en de Groote Noordwolder Veenpolder. It is in freonlik oandwaand sealtsjerkje mei in trijekantige sluting út 1865 en in neoklassicistyske yngongspartij fan pilasters en in fronton. Op de nei it suden ta rjochte foargevel stiet in elegant, houten tuorke mei in ynsnuorre nullespits, dêr‘t in klok yn hinget út 1320. Noardeastlik fan de tsjerke slút in freonlike eagjende doarpsstrjitte him oan, mei gruttendiels boargerhuzen út de perioade fan om-ende-by 1900.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
