Rond de Fluessen - regio in Friesland
Rond de Fluessen
Het gebied rond de Fluessen wordt in de eerste plaats gekenmerkt door zijn enorme weidsheid: temidden van uitgestrekte, laaggelegen landerijen met hier en daar een zandrug die zorgt voor een glooiing in het landschap, ligt een groot, langgerekt meer. Vanwege zijn omvang en diepte is de Fluessen vooral bij zeilers zeer geliefd. Maar het gebied is niet alleen een walhalla voor de watersporter; ook op de wal heeft het zeer veel moois te bieden, zeker voor degenen die houden van rust en natuur.
Duizenden jaren geleden, tijdens de één na laatste ijstijd, werd door het schuivende landijs een dal uitgeslepen. Dat gletsjerdal liep later vol water en zo ontstonden het Heegermeer en de Fluessen. Doordat de ijsmassa de grond voor zich uit geduwd had, waren stuwwallen gevormd die tegenwoordig als zandruggen boven de rest van het landschap uitsteken. Hemelum ligt op zo’n zandrug. Hier stond sinds het midden van de dertiende eeuw een vrouwenklooster dat anderhalve eeuw later plaatsmaakte voor een mannenklooster. Ook dat is al lang verdwenen. Maar in 2001 vestigde zich opnieuw een klooster in het dorp: het Russisch Orthodox klooster van de Heilige Nikolaas van Myra. De ligging van Hemelum aan de Morra én vlakbij de bossen van Gaasterland maakt het tot een uitstekende uitvalsbasis voor vaar-, fiets- of wandeltochten. Kijk bijvoorbeeld eens op "Route Zuidwest Fryslân".
Ook Koudum is ontstaan op een hoger gelegen zandrug. In het dorp woonde vroeger een aantal voorname families. Eén daarvan was de familie Galama, die zich inzette voor de ontginning van de laaggelegen gronden. Als beloning daarvoor kregen de Galama’s in 1628 van de Friese Staten het recht om tol te heffen bij de smalle doorvaart tussen de Fluessen en de Morra. Toen in 1732 tussen Hindeloopen en Hemelum de Koudumer Slaperdijk aangelegd werd, kwam bij de ’Galama-dammen’ een sluis. Het tolrecht werd pas in 1942 afgekocht door de toenmalige gemeente Hemelumer Oldeferd. Sinds in 2007 het aquaduct in gebruik werd genomen, is het oponthoud voor de scheepvaart en het wegverkeer verleden tijd.
Vanwege de tuinbouw die zich bij Koudum ontwikkelde, kregen de inwoners de bijnaam ’Koudumer Beantsjes’ (boontjes). Sinds 2005 vindt jaarlijks de Koudumer Beantsjedei plaats ter ere van de pluk van de eerste boontjes (eind juni). Twee jaar later werd dat feest voor het eerst gecombineerd met een nostalgische race voor zeilpramen van Koudum naar Gaastmeer en terug. Opvallend is het aantal galeries en ateliers in het dorp: Singel 19, Beeldhouwcentrum Koudum, Galerie Hekker, Wigle Engelsma en Hanshan Roebers.
Eeuwenlang stonden de lager gelegen gebieden een groot deel van het jaar deels onder water. Dat gold bijvoorbeeld voor het gebied ten noordwesten van de Fluessen. Hier liggen buurtschappen met namen als It Heidenskip en De Hel, die verwijzen naar de voorheen slechte natuurlijke omstandigheden. Het droogmalen van het land betekende een grote verbetering. De naam ’Polder De Vooruitgang’ is wat dat betreft veelbetekenend. Tegenwoordig is het een prachtig, weids gebied met schitterende vergezichten en indrukwekkende wolkenpartijen.
Het bemalen van de polders gebeurt nog steeds voor een deel met molens. Een karakteristiek type is de zogenaamde Amerikaanse Windmotor, die wordt gekenmerkt door een lichte, ijzeren constructie, een windrad met ijzeren schoepen en één of twee ijzeren windvanen. Tussen Koudum en Molkwerum staat één van de grootste exemplaren van Friesland.
Aan de zuidoostkant van het meer ligt de streek Noordwolde. Na het bedijken van de Grote Noordwolder Veenpolder in 1835 werd hier turf gewonnen. Langs de weg door de hier gelegen dorpen staan verschillende monumentale boerderijen, met in veel gevallen onder het woonhuis een melkkelder, waar vroeger kaas en boter gemaakt werd. De thuisproductie verdween grotendeels toen in 1910 in Elahuizen een zuivelfabriek gebouwd werd. Tegenwoordig herbergt de fabriek een groepsaccommodatie. Het dorp kent daarnaast twee zeilscholen.
Ook Oudega had voorheen een eigen haventje aan de Fluessen. Het sluisje in de Grote Turfvaart, de verbinding tussen het meer en het dorp, bestaat nog steeds. In Kolderwolde staan langs de weg een aantal vrouwenbeelden, de Famkes van Kolderwolde.
Colofon
FrieslandWonderland
