Aldeboarn
Aldeboarn is yn de iere Midsieuwen op de súdlike wâlskant fan de rivier de Boarn as in agrarysk doarp ûntstien. It is te tankjen oan de lizzing oan de belangrike wetterferbining en in grut efterlân, dat it doarp him om 1200 hinne al ûntjaan koe ta in oerslachplak foar alderhande guod. Op dit gaadlike plak festigen har ambachtslju en nearingdwaanden. Aldeboarn, foar it earst meld yn 1230, hie al gau in differinsearre maatskiplike struktuer wêrtroch it ta hannels- en bestjoerssintrum útgroeide. Yn de Midsieuwen wie it in tsjerklik sintrum foar in grut gebiet. It wie lange tiid it haadplak fan de gritenij.
Oan de licht meänderjende Boarn kaam oan wjerskanten in tichte, op it wetter rjochte bebouwing fan lang om let hast in kilometer lingte. Der steane nochal wat represintative ieuwenâlde wenten. Dy steane ek, mar dan út de19e en de iere 20e ieu, oan de Tsjerkebuorren en Wjitteringswei dy ‘t nei Akkrum liedt. Dizze dyk waard yn de earste helte fan de 19e ieu ferhurde. Yn it lêst fan dy ieu wie it gebeurd mei de hannel. Al kaam der in suvelfabryk yn Aldeboarn. Yn de 20e ieu kamen der útwreidings oan de súd-, mar benammen oan de noardkant. In oantinken oan de sintrumfunksje is it Waachgebou út 1736; it gebou is no as pleatslik museum yn gebrûk. It is in ynbannich gebou fan twa lagen mei oan de kant fan it wetter in rûnbôge-yngong. In lêste spoar fan de funksje as bestjoerssintrum is de noch besteande westfleugel fan Andringastate, it grutte hûs fan de grytmansfamylje. Op it terrein is yn 1894 de pastorije boud. De herfoarme tsjerke is yn 1753 boud as ferfanger fan de midsieuske tsjerke fan dowestien. De slanke, troch kolossale Ioanyske pilasters begelate en troch in sjarmante trijeliddige lantearne bekroande toer waard yn 1736-1737 oplutsen. Boppe de yngong sit in byldhoude stichtingscartouche yn barokstyl. It tsjerkeskip wurdt oerkoepele troch in skildere himel mei stjerren, planeten en ingels. De sluting wurdt dominearre troch it grêfmonumint fan twa leden fan de grytmansfamylje Andringa.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: VVV Mid Fryslân
DEP: Onbekend
