Friesland staat bekend om allerlei typisch Friese gebruiken, gerechten en sporten. Als het gaat om sporten staat het skûtsjesilen denk ik wel in de top drie naast kaatsen en fierljeppen. Het skûtsjesilen speelt zich af in de zomermaanden. Tientallen skûtsjes varen wedstrijden op de Friese meren en het IJsselmeer. Skûtsjes hebben als thuishaven de Friese elfsteden en een keur aan Friese watersportplaatsen zoals Sneek, Langweer, Heeg en Woudsend, Earnewâld, Lemmer en Makkum.

Voorheen gingen de skûtsjes op het eerste gezicht tijdens de winter in een  maandenlange "winterslaap". Niet heus natuurlijk want vooral tijdens de winter werden ze aan groot onderhoud onderworpen zodat ze in het volgende seizoen in tip-top conditie aan de start kunnen verschijnen.

De laatste jaren is hier een kentering in gekomen. Steeds meer zie je ze tijdens het winterseizoen op een prominente plaats in het bijbehorende dorp of de bijbehorende stad liggen. Ze komen dan tot leven als de dag voorbij is. 's Avonds gaan dan namelijk de lampjes aan en komen de typerende contouren van de skûtsjesilen als sfeerverlichting naar voren.

Tijdens een rondritje door de provincie heb ik er in ieder geval al een stuk of vier opgespoord. Ze liggen in Joure, Woudsend, Sneek en Heeg. Er zijn er vast meer die ik de komende weken tegen zal komen.

Naast het skûtsjesilen als evenement zijn er nu dus ook de skûtsjesilen om van te genieten tijdens de kerstdagen. De Friese broertjes van de kerstboom.

In de kloosterkapel van Jannum was gisteren een verhalenavond. Door de hele provincie Friesland werden verhalen verteld maar mijn interesse ging vooral uit naar Jannum. Daar staat namelijk de meest sfeervolle kloosterkapel van Friesland en daar wordt het verhaal van Gerben en Ybeltsje vertelt. (zie ook blog: Brug Sibrandahûs – liefdeslot of liefdesslot)

Deze keer wordt het vervolg verteld. Het is steenkoud in het kerkje. Ongeveer 10 mensen zijn aanwezig bij deze voorstelling maar er volgen op dezelfde avond nog een paar voorstellingen. Er staan houten stoeltjes klaar in een kring om een klein kolenvuur. Om en om zie je bij de toehoorders pufjes adem in wolkjes condenseren en oplossen in de kou. Gelukkig zijn er dekens voor over de benen en na afloop een kloosterlikeur.

Aan het hoofd van de kring zit een dame gehuld in een dik vest en stola, haar in een knotje. Dikke rood geblokte deken over de benen. Achter in de kapel wordt accordeon gespeeld. Een Iers deuntje, want in de aderen van de speler zit Iers bloed.

Het geheel doet me denken aan de verjaardagen van Beppe Moarrewâld een halve eeuw geleden. Ze woonde in een wâldhûske aan de Molenweg in Murmerwoude. Ze zat dan op een hoge stoel met leuningen prominent als stamoudste aan het hoofd van het gezelschap te glunderen. Haar in een knot. Ze had het hoogste woord. Vertelde verhalen en zong ook nog wel eens een versje. Omke Pieter de groenteboer van Ikkerwâld speelde op de accordeon. Rood haar maar geen Iers bloed voor zover ik weet. Beerenburg en likeur op een rood tafelkleed.

Ik heb gisteravond een tijdreis gemaakt en volgens mij was ik niet de enige.

Je hebt twee soorten mensen. Mensen die ervan houden om op de bonnefooi een gebied of stad te verkennen en mensen die graag gebruik maken van een kaart. De eerste categorie mensen neemt op de koop toe dat ze mogelijk een attractie missen. De tweede categorie mensen accepteert dat ze zich constant moeten afvragen "zitten we nog op de route?". Ik behoor tot de eerste categorie.

In de buurt van Earnewâld ligt het natuurgebied de Alde Feanen. Het is een 4500 hectare groot laagveenmoeras. Het is één van de twintig Nationale Parken in Nederland. Een klein onderdeel ervan is "It Wikelslân". Hier zijn kris-kras twee wandelroutes uitgezet, een van 3 en een van 5 kilometer. Een uitgebreid netwerk van routebordjes getuigt ervan. Geschikt waterdicht schoeisel is een must.

Ik was er gisteren, het was heerlijk fris Novemberweer. Hoewel er redelijk wat auto's stonden bij de ingang van het gebied voelde het niet druk in het gebied. Zo nu en dan passeer je een paar medewandelaars. Highlights zijn de uitkijktoren en twee vogelkijkhutten. Je kunt ze bijna niet missen.

Wat opvalt is dat wandelaars stoppen bij bordjes of aandacht hebben voor hun Smartphone. "We moeten hier linksaf" hoor ik een oudere meneer zeggen tegen een oudere dame. Het stel volgt digitale instructies. Een ander stel dames geeft aan dat ze de bordjes negeren omdat het er gewoonweg teveel zijn. Een verliefd stel loopt aan de hand van een Smartphone voorovergebogen voorbij.

Een oude verweerde houten handwijzer met "Kuierpaad" staat aan het begin van de wandeling. Soortgelijke handwijzers staan bij de twee vogelkijkhutten. Er is een tijd geweest dat mensen hier genoeg aan hadden. Want om eerlijk te zijn, zo groot is het Wikelslân nu ook weer niet. De ingang is notabene ook nog eens de uitgang. Ik ben benieuwd of de oude verweerde handwijzers nog verder aan hun lot worden overgelaten en te zijner tijd opgeruimd in het belang van de vooruitgang.

In Zuidoost-Friesland vind je de Delleboersterheide. Onderdeel van een welhaast 1000 hectare groot natuurgebied onder beheer van It Fryske Gea. De Delleboersterheide leent zich perfect voor een zondagmiddagwandeling. Gisteren was mijn eerste bezoek.

Het was mooi zonnig najaarsweer. Hier en daar geen wolkje aan de lucht. Het parkeerterrein stond vol met auto's maar het gebied blijkt groot genoeg om bijna  niemand tegen te komen. Toevallig treffen we een vrijwilliger van It Fryske Gea, compleet met laarzen en verrekijker. Hij kent het gebied als zijn broekzak want heeft er zijn hele leven bij gewoond.

Hij heeft wetenschappers en natuurvorsers uit Wageningen zien komen en gaan, al dan niet met uit te zetten dassen en andere soorten levende have. Daarnaast groot materieel, vooral in de jaren tachtig in opdracht van onder andere gemeente en waterschap. Het had hier naar het schijnt nog veel mooier kunnen zijn. De waterhuishouding is in de jaren tachtig grondig aangetast. Hoogtes en dieptes met de grond gelijk gemaakt. Door het gebied loopt nog steeds de oorspronkelijke beek de Tsjonger maar deze wordt eigenlijk niet meer gevoed zoals voorheen. De huidige Tsjonger loopt kaarsrecht langs het gebied.

Als restant zijn een paar prachtige poelen achtergebleven. De Catspoele staat bekend als walhalla voor Libellen. Je zou er in het Libelleseizoen veertig soorten moeten kunnen ontdekken. Het informatiebord spreekt ook van de Witsnuitlibelle maar deze is al een hele tijd niet meer gespot.

Daarnaast is er een tweede langgerekte en ondiepe poel. We hebben geluk want prompt verschijnen tientallen pony's om te drinken. Het is een prachtig gezicht. Er drijft iets in het water. Het heeft iets weg van een krokodil. Even waan je je als deelnemer aan een safari in een ver en exotisch wildpark. Niets is minder waar. Je bent gewoon op de Delleboersterheide in Zuidoost-Friesland.

Nu we langzaam de donkere en koude dagen achter ons laten en de zon zich steeds vaker laat zien, wordt het ook een stuk aangenamer om weer plaats te nemen in de tuin. We kunnen ons weer bezig houden met het snoeien en zaaien van planten, onkruid wieden, maaien en afwerken van het gazon en het reinigen van het terras. Hoe je tuin er ook uit ziet, of dat groot of klein is, veel of weinig groen, iedereen heeft van tijd tot tijd nieuwe spullen nodig.  Een echte toevoeging voor in je tuin

En waar kan je al die spullen nou het beste waren? Wat dacht je van een tuinhuis! Tegenwoordig hoef je niet meer de deur uit om op zoek te gaan naar het perfecte huisje voor in de tuin. Gelukkig kunnen we tuinhuisjes online kopen. Een paar van de vele voordelen is dat je meteen het volledige aanbod ziet en kunt filteren op wat jij echt leuk vindt. 

Een tuinhuis is een ware toevoeging voor in je tuin. Het maakt niet uit of je nu een kleine of grote tuin hebt. Het kan voor zoveel verschillende doeleinden worden gebruikt. De een gebruikt hem als extra opbergruimte. Zo blijft de tuin mooi opgeruimd en bovendien blijven de spullen ook droog. Dit is vooral handig als je weinig ruimte hebt. 

De ander tovert een tuinhuis om tot een extra kamer. Zo worden ze gebruikt als logeerkamer, kantoor of speelkamer voor kinderen. Je kunt het zo gek niet bedenken of het bestaat al.  Heerlijk tafelen in de zon

Nu het overdag langzaam langer licht wordt en de temperatuur ook stijgt, is het heerlijk om in de tuin plaats te nemen. En bij een stel fijne stoelen hoort uiteraard ook de juiste tafel. Of dit nu een grote rechthoekige tafel is of een kleine ronde, ook hier geldt, voor iedere tuin is er een passende oplossing. Denk vooral goed na waar je de tafel voor wilt gebruiken en hoeveel ruimte je hebt. En waar je nu ook woont in Nederland, je kan met één druk op de knop een tuintafel in-Friesland of Zeeland kopen.

Ben jij dus nog op zoek naar nieuwe spullen voor in je tuin? Vergeet dan niet om ook online rond te kijken. Een groot aanbod aan tuinartikelen zijn maar een paar klikken van je verwijderd.

Wanneer je net je eerste auto hebt kan het moeilijk zijn om een autoverzekering te kiezen. Er zijn namelijk enorm veel verzekeringen waar je uit kan kiezen. Toch willen meeste mensen een goedkope autoverzekering, zodat ze geld over hebben. Het afsluiten van je autoverzekering is echter niet iets dat je zomaar even snel zou moeten doen. Het is belangrijk rekening te houden met wat je nodig hebt en waar je voor wilt betalen. In dit artikel kijken we naar hoe een autoverzekering in elkaar zit, zodat jij de beste keuze kan maken tijdens het afsluiten van je autoverzekering!

Wat beïnvloedt een autoverzekering?

Een autoverzekering wordt door enorm veel factoren beïnvloed. Dit zie je voornamelijk aan het maandelijkse bedrag dat je betaald. 

Allereerst wordt er gekeken naar je leeftijd. Ben je jonger dan vijfentwintig jaar of ben je beginnend bestuurder? Dan zal je autoverzekering duurder zijn dan iemand die vijftig is en 30 jaar rijervaring heeft. Hoe komt dit? Dit heeft te maken met je ervaring. Hoe meer ervaring je hebt hoe lager je maandelijkse bedrag is.

Verder bouw je ook schadevrije jaren op als je rijdt. Heb je bijvoorbeeld al twintig jaar geen ongeluk gehad? Dan zal je maandbedrag lager zijn dan iemand die elk jaar schade rijdt. Je autoverzekering vergoedt namelijk je schade en hoe vaker je schade moet melden, hoe hoger je termijnbedrag wordt.

Je verzekeraar neemt ook in acht waar je woont. In dichtbevolkte gebieden zal het bijvoorbeeld veel duurder zijn om een auto te nemen. Dit komt, omdat er meer kans is op schade dan in dunbevolkte gebieden. Woon je dus in een klein dorpje in Friesland? Dan zal je maandbedrag veel lager zijn dan bijvoorbeeld wanneer je woont aan de grachten van Amsterdam.

Soort autoverzekering

Nu je een beetje weet wat beslist hoe duur je autoverzekering wordt kan je kijken naar het soort autoverzekeringen. Er worden bij elke verzekeraar twee tot drie verzekeringen aangeboden. Dit is de WA verzekering, de WA plus verzekering en de all-risk verzekering. Een WA verzekering is voor elke auto in Nederland verplicht. Het is te vergelijken met een basis pakket. Voor een WA plus verzekering kan je dus verwachten dat dit bestaat uit het basis pakket met extra toevoegingen. Ten slotte, is een all-risk verzekering een autoverzekering waar je verzekerd bent voor alle schade die er aan je auto ontstaat of aan een andere auto ontstaat die jij met jouw auto hebt veroorzaakt.

In Friesland vind je tientalen zogenaamde Roodbaard tuinen of parken. Deze parken en tuinen zijn ontworpen door de achttiende-eeuwse tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard (1782-1858).

Het zijn stuk voor stuk prachtige parken met waterpartijen en eeuwenoude meest inheemse bomen, vaak kastanjes, eiken en beuken. Ze completeren en omlijsten de vele states die Friesland rijk is. Staniastate in Oentsjerk, Heeremastate in Joure, Rinsmastate in Driezum en nog vele anderen.

De gemiddelde Fries kent het fenomeen van een zondagmiddagwandeling in een van deze parken want er is altijd wel een in de buurt. Als kind op de achterbank met de ouders of als jongverliefd stel meestal op de fiets. De bomen in de Roodbaard parken zijn al generaties lang de stille getuigen. Ze vertellen de verhalen van menig verliefdheid in de vorm van ingekerfde harten en initialen. Het zijn meestal de beukenbomen die aan deze gewoonte moesten geloven. De bast was glad en gewillig voor ieder mes.

Toch lijkt het gedaan met liefdesverklaringen in Roodbaard parken. Ik kan geen recente liefdesverklaringen vinden in park Heeremastate bij mij om de hoek. De oude zijn amper zichtbaar of leesbaar als vaag litteken van een oude wond.

Mensen worden nog steeds verliefd neem ik aan. Ook neem ik aan dat ze dit nog steeds van de daken willen schreeuwen. Rest me te verklaren waarom dit niet meer gebeurt via het "sociale medium" van een beukenboom in een Roodbaard park. 

Het is herfst in Friesland. De bomen kleuren nog een paar weken rood, geel en bruin voordat ze definitief hun bladeren zullen laten vallen in afwachting van de winter. 

Het landschap van Friesland verandert mee. Waar je ook staat in de provincie, bijna overal zie je groepjes bomen en bossage's. Zelfs in het noordelijke kleigebied zoals Het Bildt of het gebied boven Dokkum. Deze gebieden staan bekend om hun weidse kilometerslange vergezichten. Hier vind je met bomen dichtbegroeide terpen en eeuwenoude dijklichamen.

Met het vallen van de bladeren onthullen veel van deze groene schakeringen aan de horizon hun geheim. Je ziet ineens dat ze een eeuwenoude middeleeuwse kerk, een klokkenstoel of een monumentale boerderij maandenlang aan het oog hebben onttrokken. Langzaam verschijnen de contouren die het Friese landschap tijdens de winter kenmerken.

Metaforen liggen voor het oprapen, een opengebarsten bolster die een glanzende kastanje aan het oog onttrekt. Het paarlemoer aan de binnenkant van een oesterschelp. 

Voor mij toont Friesland in de winter haar naakte schoonheid. Vandaar de titel van deze blog. Toeristen zijn er nu bijna niet meer in Friesland. Het lijkt een vooropgezet plan. "Je moet er tenslotte wel wat moeite voor doen om Friesland echt te leren kennen".

In Joure is het iedere derde donderdag in september Jouster Merke. Tenminste, als er niets tussenkomt zoals de Coronabeperkingen in 2021. Het is moeilijk voor te stellen dat de Jouster jaarmarkt gisteren dus voor de meer dan vijfhondervijftigste keer georganiseerd is. Bijna dertig jaar na de eerste Jouster Merke voer Columbus naar het westen op zoek naar Amerika. 

Joure zal op dat moment niet veel meer zijn gewest dan wat huizen en winkeltjes op een zandrug. Deze zandrug bepaalt de Noordwest-Zuidoost oriëntatie van Joure. De huidige kilometerlange Midstraat volgt deze lijn perfect. Sterker nog, het historische hart van Joure lag tussen het voormalige dorp Westermeer, de Jouster toer en het Tolhuis. Alledrie hebben ze de eeuwen doorstaan. De eerste is een eeuwenoude toren die teruggaat tot de Middeleeuwen en in verband wordt gebracht met tempeliers. De tweede ook imposant maar veel minder oud. Je mag ervan uitgaan dat de eerste Jouster merkes zich rond deze torens zich hebben  afgespeeld.

Tijdens de Merke had iedereen, ongeacht rang of stand een vrije dag. Het moet er wild aan toe zijn gegaan. Er zal een markt zijn geweest met vee en lokale producten, kaas, worst, gerookte paling, middeltjes en elixers. Daarnaast vermaak in allerlei soorten en maten. muziek, toneel, een draaiend rad, een kop van jut. Spelende kinderen met hoepels en tollen. Om nog maar te zwijgen van de genuttigde alcoholische dranken.

Als je goed oplet vind je veel hiervan terug tussen het geweld van de moderne tijd zoals t-shirts, zonnebrillen, knoflookpersen, wonderdoekjes, -sponzen en -zemen, en voetzalf die belooft je van je vermoeide voeten af te helpen.

Je ziet de paardenmarkt, een palingroker, lokale slagers met droge worst en spek, een klompenmaker, een draaiend rad, een trekharmonica. Pompoenen, oliebollen en poffertjes, een kunstenaar, een groenteboer. 

Maar toch, er ontbreekt iets belangrijks tijdens de 2022 editie van de Jouster Merke. Ieder jaar staat steevast tegenover het Tolhuis bij de Tolhuisbrug de kop van Jut. Deze keer niet. Ik vraag me af waarom. Hij moet er tenslotte honderden keren hebben gestaan. Tijd voor actie, zodat ook de kop van Jut er weer bij is op de derde donderdag in september 2023.

Alle elf Friese steden hebben in 2018 een stadsfontein gekregen in het kader van Leeuwarden Culturele hoofdstad. Elf stadsfonteinen ontworpen door evenzovele internationale kunstenaars van naam en faam. De fonteinen staan er inmiddels dus al meer dan vier jaar.

Hoewel er in 2018 best wel wat gemor is geweest over de kosten, de te kiezen locatie en, in geval van de Dokkumer IJsfontein, de opwekking van de benodigde energie, zijn de fonteinen uiteindelijk opgenomen in het hart van menig Fries. Ze horen nu net zo bij de Friese steden als de Oldehove bij Leeuwarden, De Waterpoort bij Sneek, het planetarium bij Franeker en de Broerekerk bij Bolsward.

Ik kom tot deze conclusie omdat ik regelmatig de Love-fontein in Leeuwarden bezoek. Twee metershoge gezichten die elkaar aanstaren en bij windstil weer gehuld zijn in kunstmatige mistvlagen. Ik kom hier niet zozeer vanwege de fontein zelf maar als vaste “pleisterplaats” tijdens een fietstochtje. De fontein in Leeuwarden staat voor het treinstation midden in een mooi onderhouden gazon met rondom bankjes van beton en hout. Het is er altijd gezellig druk. Halers en brengers rijden af en aan en niet alleen voor treinreizigers. Ook rijinstructeurs gebruiken het plein om lesrijders op te pikken en weer af te leveren.

Het is opvallend hoeveel mensen van de fontein een foto van maken, een selfie of zelfs een vlog. Zoveel “media-aandacht” voor een fontein maakt nieuwsgierig. Bij navraag blijkt dat zowel toeristen als inwoners van Friesland bezig zijn met een persoonlijke elffonteinentocht. Ze bezoeken ze stuk voor stuk per fiets, auto of motor, maken foto’s voor een eigen verzameling en kiezen een persoonlijke favoriet.

Nu nog een stempelkaart.

Veenklooster (100 Einwohner) ist ein Haufendorf und typisches Brinkdorf. Um den Brink liegen die Sehenswürdigkeiten des Ortes an der Kruzung der Wege von und nach Kollum, Oudwoude, Kollumerzwaag und Twijzel.

Im 11. und 12. Jh. wurde die Region kultiviert. Im 13. Jh. gründeten Prämonstranten aus Dokkum hier das Kloster Olivenberg, 1287 zum ersten Mal urkundlich erwähnt. Die Grundstücksgröße damals: 245 Hektar. 1579 wurde das Kloster verlassen und kam in den besitz der Familie Van Fogelsangh. Sie baute dort einen Landsitz, der heute immer noch Mittelpunkt der Region ist: Fogelsanghstate. Neokllassizistische Bauernhöfe, die chaletförmigen Unterkünfte der Bediensteten und das beeindruckende ‘Lyts Slot’ bilden mit dem Landsitz ein auch heute noch beeindruckendes Ensemble. Darüber hinaus kamen im 19. Jh. Wohnbebauung dazu, auch eine Herberge.

Fogelsanghstate ist ein Landhaus aus dem 17. Jh., im Laufe der Jahrhunderte erweitert. Mit Blick auf königlichem Besuch wurde es 1873 komplett umgebaut und ist heute Museum in einem der schönsten Parkanlagen Frieslands. Aus der barocken Anlage machte der niederländische Gartenbau-Architekt Lucas Roodbaard (1752-1851) einen Landschaftspark, eines seiner markantesten Projekte. In dem abwechselnd park- und waldähnlichen Terrain überraschen den Besucher mit liebevoll gestalteten Details. Eine Sehenswürdigkeit für sich sind die Teichanlagen. Das Haus selbst ist mit Mobiliar aus dem 18. und 19. Jh. ausgestattet und ist im Privatbesitz des niederländischen Adelsgeschlechts Van Harinxma thoe Slooten. Berühmt ist die Porzellan-Sammlung der Familie.

Ysbrechtum (auch: IJsbrechtum) ist ein Straßendorf, wahrscheinlich aber auch ein Terpdorf; der Friedhof liegt ziemlich erhöht. Nordwestlich von Sneek gelegen, gab es 1844 einen entsprechenden Verbindungsweg, die Strecke zwischen Sneek und Bolsward.

Zwischen Ysbrechtum und Tjalhuizum wurde ein Zollhäuschen errichtet, das es heute immer noch gibt. Vorher war Ysbrechtum übers Wasser zum Wasserverkehrsnetz Frieslands erschlossen. An der Straße Epemawei sind im Laufe der letzten beiden Jahrhunderte viele vornehme Häuser mit den für Friesland in der Zeit so klassischen Mittelgangwohnungen mit beeindruckenden Eingangsbereichen und großzügigen Zimmern links und rechts des Portals.

Die heutige Kirche entstammt den Ideen des Sneeker Architekten Meinse Molenaar. Das Gebäude aus dem Jahr 1865 vereint verschiedene Baustile; ein Prunkgraf der Herren von Epemastate ziert das Innere.

Das Landhaus Epemastate war viele Jahrhunderte lang Residenz der Gemeindevorsteher der Region. Das Gebäude ist etwa 450 Jahre alt, wurde mehrfach umgebaut und ist heute ein Veranstaltungsort mit Allüren im 700-Einwohner-Dorf. Der Garten im englischen Landschaftsstil wurde von Lucas Pieters Roodbaard 1825 angelegt.

Die amerikanische Windmühle wurde seit den 20er-Jahren des 20. Jh. für das Ausschöpfen der Polder benutzt, aber auch zur Gewinnung von Elektrizität.

Op het moment van schrijven loopt in Friesland het Tsjerkepaad evenement. Ieder jaar in de maanden juli tot september openen honderden monumentale kerken in Friesland hun deuren voor toeristen en belangstellenden.

Omdat ik in de buurt ben loop ik even binnen bij de kerken in Ysbrechtum en Folsgeare. Deze dorpen liggen noordwestelijk van Sneek aan weerskanten van de A7. Het is bijzonder hoe deze kerken ten opzichte van elkaar verschillen. De kerk in Ysbrechtum is rijk versierd met rouwborden en wat dies meer zij en in de kerk is Folsgeare staat soberheid voorop. In Ysbrechtum staat Epemastate, dat verklaart het een en ander.

Door de soberheid van de kerk in Folsgeare ga je daar wat meer op zoek naar details. Ik zie prachtige eeuwenoude statenbijbels, een vaas met plastic Hedera. Deze staat in de vensterbank en baadt in het zonlicht dat door het venster naar binnen valt. Ik zie bodemvondsten zoals potscherven een flesjes die op een tafel zijn uitgestald. Ik lees in gouden letters "Zingt Godes Eer" als ondertitel van het orgel en ik zie vier fluwelen collectepongen aan een stok die strak tegen de muur in het gelid staan. Ze dateren uit 1825 staat op een kaartje! Deze "pongen" brengen me direct terug naar mijn jeugd. Hoe vaak heb ik geld gegooid in soortgelijke pongen, of net gedaan alsof.

Op de pongen van Folsgeare ontbreken de D's en K's die er in mijn geboortedorp in gouddraad op geborduurd waren. Ze stonden voor kerkvoogdij en diaconie. Dat weet ik nu. Toen wist ik dat niet en waren ze voor gewoon het kwartje en het dubbeltje.

Abbega (Friesisch: Abbegea) ist ein mittelalterliches Terpendorf, zu Wasser gut zu erreichen: die Abbegasteropvaart verband es mit der Bolswarder Zeilvaart. Trockenen Fußes kam man damals nicht gut dorthin. Durch den späteren Deichbau lag es im Norden von Hemdijk. Allerdings gab es auch vor 300 Jahren noch keinen Weg oder Pfad nach Abbega. Umgeben war das Viertel um die mittelalterliche Gertrudenkirche von einzelnen Wohngegenden und Herrenhäusern.

Die heutige Kirche stammt aus dem Jahr 1809. Der Turm wurde damals mit Holz eingekleidet; die Glocke ist eine Arbeit von Jacob Noteman (1647). Die Durchgangsstraße führt nun um den südwestlichen Teil des Dorfes, das etwa 280 Einwohner zählt.

Kern bilden immer noch die frühere Dorfschule, die Lehrerwohnung und Pastorswohnung sowie Arbeiterhäuschen sich abwechseln. Rund um die neue Schule im Norden und im Neubaugebiet im Westen breitet sich Abberga in der Gemeinde Wymbritseradiel weiter aus.

Folsgare (350) entstand als Terpdorf im Mittelalter mit einem kleinen Kirchenviertel als lange Zeit einzigem Ausgangspunkt. Die im südlichen Teil gelegenen Bauernhöfe hatten eigentlich kaum Bindung zum Dorf.

Mit der Folsgarer Opvaart gab es eine Wasserverbindung in Richtung Wymerts oder Bolswardervaart aauf der einen, mit der Geeuw zwischen Sneek und IJlst auf der anderen Seite; die Bauernhöfe hatten sogar eigenbe Wasserverbindungen zum Kanalnetz. Früher gab es hier den Landsitz Walma.

1498 wurden hier Kirche und Kirchturm durch vom Fettkäufer Tjerk Walta angeheuerte Soldaten abgebrannt. Die mittelalterliche Kirche wurde 1875 durch die heutige Saalkirche ersetzt; der Turm mit Satteldach stammt möglicherweise noch aus dem 13. Jh.

Die älteste Ansiedlung findet sich im Dorf am Tsjaerddyk. Rund um Folsgare findet man große Bauernhöfe. Im Norden von Folsgare liegt die 30 Einwohner zählende Ortschaft Tjalhuizum (Fr.: Tsjalhuzum). Das im mittelalterliche Terpdorf verfügt noch über einen Kirchturm der 1823 abgerissenen Kirche; er wurde 1871 neu gebaut. Zwischen Folsgare und Tjalhuizum wurde Mitte der 50er-Jahre das Widerstandsdenkmal der Gemeinde Wymbritseradiel errichtet: ein Hahn in Kampfhaltung auf einem Sockel. Eine Gedenktafel erinnert an den Widerstand der Bewohner in der Zeit 1940 bis 1945.

Centraal in het gebouwde erfgoed van Friesland staan de talloze monumentale kerkgebouwen. Veel daarvan dateren vanuit de middeleeuwen. Elders op deze website vindt u een overzicht van al deze Middeleeuwse kerken.

Hoewel veel van deze kerken op gezette tijden door het hele jaar of op afspraak open zijn voor bezichtiging is er ook ieder jaar het Tsjerkepaad evenement. Meer dan 200 monumentale kerken openen dan hun deuren voor toeristen en geïnteresseerden van jong tot oud. In de kerken zijn dan vrijwilligers aanwezig die uitleg geven over het gebouw, het interieur en artefacten zoals op de foto de rijk versierde rouwborden in de kerk van Ysbrechtum op 27 augustus 2022.

De 2022 editie van Tsjerkepaad loopt van 2 juli tot 10 september 2022. Voor een overzicht van deelnemende kerken kijkt u op de website van Tsjerkepaad. U kunt natuurlijk ook gewoon letten op de paars-gele vlaggen die bij deelnemende kerken aan geven dat de kerk geopend is. U bent echt van harte welkom!

Feanwâldsterwal is een prachtig klein dorpje zuidwestelijk van Feanwâlden. De schoonheid van het dorp wordt vooral gekenmerkt door de smalle vaart die naast de hoofdstraat van het dorp "De Wâl" loopt. De aanliggende woningen hebben allemaal een eigen bruggetje.

Waar "De Wâl" overgaat in "It Oare Ein" ligt de kern van het dorp gemarkeerd door een fraaie brug en hotel en eetcafé 't Dûke Lûk. Hier kun je bootjes en kano's huren en dat is niet onlogisch. Feanwâldsterwal ligt namelijk aan de rand van een van de mooiste aaneengesloten kleine natuurgebieden in Friesland, It Butenfjild, De Looden Hel en De Houtwiel. Het laatste natuurgebied is de laatste jaren naar een hoger niveau getild vanwege de aanleg van de Centrale As (N356), de voor het gebied enigszins "oversized" maar o zo gewaardeerde autoweg tussen Nijega en Dokkum. Bij het dorp De Falom is notabene een "luxe" flyover gebouwd zodat flora en fauna ongestoord  kan doorgroeien en doorlopen tot aan het dorp De Westereen.

De aaneengesloten natuurgebieden verklappen het ontstaan van Feanwâldsterwal. Het zijn laagveengebieden en Feanwâldsterwal dankt haar bestaan aan de ontginning van dit laagveen. Al in de 15e eeuw werd dit ontgonnen door de Schiere Monniken afkomstig van de Schierstins in buurdorp Feanwâlden, behorende bij het klooster Claerkamp in Rinsumageest. In latere tijden werd dit zware werk op meer industriële schaal voortgezet door doorgewinterde veenarbeiders uit Giethoorn die naar de Friese veenkolonie kwamen. Zij wisten wel raad met het laagveen en lieten een duidelijk stempel achter op het gebied, én het dorp. Daarom wordt Feanwâldsterwal nu ook wel het "Giethoorn van Friesland" genoemd.

Beide dorpen hebben trouwens nog iets opmerkelijks gemeen, de verdwenen melkfabrieken. In beide dorpen zijn ze ten prooi gevallen aan het toerisme zou je kunnen zeggen. Die van Giethoorn is gesloopt of onherkenbaar tussen restaurants en bootverhuurders. Die van Feanwâldsterwal, genaamd Zuivelfabriek Freia, is steen voor steen afgebroken en opnieuw opgebouwd in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. Ik zie het als de verloren zoon van Feanwâldsterwal, gelet op de naam Freia zou je wellicht van dochter moeten spreken maar dat onderscheid laat ik aan de lezer.

Welkom bij Hotel Anne-Klare, een gezellig, sfeervol en gastvrij boutiquehotel in het hart van het gezellige Joure.

Ons hotel heeft 8 verschillende kamers die stijlvol en uniek zijn ingericht. Het hotel is van alle gemakken voorzien. Beneden bevindt zich het restaurant, coffeebar en gelachkamer. Waar je heerlijk met vrienden rond de haard kan genieten van een lekker Jouster biertje.

DINER & COFFEE BAR

Bij Anne-Klare kunt u terecht voor koffie met huisgemaakt gebak, (h)eerlijke lunch en een licht diner. Onze koffie is crimineel lekker, we bakken we bijna alles zelf, onze vleeswaren zijn biologisch én 3*beter leven en de kaas halen we gewoon zelf bij de boer.

Wij hebben van Herman den Blijker een flinke duw in de rug gekregen met onze milkshakes en de inmiddels beroemde tosti's. We hebben dit doorgezet met verrassende lunchgerechten en diner.

Het dorp Eastermar ligt ten noorden van Drachten in een prachtig gebied te midden van twee, voor het gebied bijzondere waterpartijen, het Bergumermeer en De Leien. Deze relatief kleine en ondiepe meren zijn grotendeels ontstaan door veenafgravingen en afkalving. Het gebied draagt met trots het predicaat “Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden” (De Noordelijke Friese Wouden).

Toch zal een bezoeker die van de meren heeft genoten zich wellicht afvragen, waar zijn de wouden gebleven? Inderdaad, wouden in de zin van uitgestrekte bossen vind je er niet. In de plaats daarvan vind je een eeuwenoud coulisselandschap. Dit wordt gevormd door talloze boom- en houtwallen die kleinschalige boerenpercelen van elkaar scheiden. Hier en daar kijk je dwars door een aantal van deze boom- en houtwallen heen, de dieptewerking is subliem. Tussen deze coulissen zie je telkens weer een andere voorstelling. Akkerland, graanvelden, weilanden met koeien, paarden, schapen, of misschien wel het mooist, een wisselend kleurenpalet van veldbloemen. De analogie met coulissen en voorstellingen in een theater kan bijna niet treffender.

De boom- en houtwallen worden met regelmaat teruggesnoeid en groeien in enkele jaren daarna weer terug. Aan de oudste exemplaren zie je dit onderhoud terug in decenniaoude grillige stronken en stobben. Ruilverkaveling is aan het gebied voorbijgegaan en dat is maar goed ook. De hout- en boomwallen zijn onaangetast en volgen de oorspronkelijke zandpaden die dorpen als Eastermar, Sumar, Harkema en Drogeham aan elkaar verbonden en nog steeds verbinden. De gemeente heeft zich erbij neergelegd en doet het onderhoud met zorg, verharding is uitgesloten. 

Het enige dat in het historische beeld ontbreekt zijn de karresporen die er ooit in grote hoeveelheden moeten hebben gelegen. Ook verdwenen zijn de talloze plaggenhutten die er moeten hebben gestaan. Het is moeilijk voor te stellen maar tot voor slechts honderd jaar geleden werden plaggenhutten in het gebied gebouwd om in te wonen, ook met grote gezinnen. De bijzondere  geschiedenis van de plaggenhut wordt verteld in Themapark de Spitkeet in Harkema, een aanrader.

Ik heb er een middag doorgebracht en kom snel terug want "Theater" Nationaal landschap de Noardlike Fryske Wâlden is 7 dagen per week open en de entree is ook nog eens helemaal gratis!

"Café biljart... café biljart... klein stukje groen voor het eenzame hart".

Eén regel uit een versje van de legendarische Toon Hermans, Nederlands bekendste cabaretier in de tweede helft van de twintigste eeuw. Hij zingt over een dorpscafé, twee oude vrienden, ome Willem en ome Arie en dat ze elkaar daar al jaren treffen om te biljarten. Totdat een van de  vrienden komt te overlijden en de ander tevergeefs zit te wachten. Hermans was een verteller van verhalen van de gewone man en vrouw.

Toon Hermans' lied past naadloos in Hotel de Prins in Makkum. Het café heeft de sfeer van de tweede helft van de twintigste eeuw perfect weten te behouden. Hoewel onderdelen van de inrichting wellicht teruggaan tot de achttiende eeuw. Neem de fantastische tegeltableau's van Makkumer aardewerk aan de muur. Ze tonen ruim een tiental zeilschepen in Delfts blauw. Dichter dan dit kom je niet bij het authentieke Makkum. Als tegels konden praten...

Maar hoe zit het met het biljart? De keu's hangen in de rechterhoek tegen de muur. Het digitale scorebord staat in de linker op de vensterbank. De biljartlampen hangen boven de eettafel in het midden. Maar... het biljart?

Het wordt tijdens de zomermaanden opgeruimd om plaats te maken voor toeristen. De uitbater kan niet anders. De kachel moet ook branden. 

Maar als de toeristen weer vertrokken zijn uit Makkum komen "ome Arie en ome Willem", als ze er nog zijn, gewoon weer biljarten in café biljart Hotel de Prins.

In Gaasterland heb je aan de IJsselmeerkust een aantal plekken waar je een optimaal uitzicht hebt over het IJsselmeer. Ik denk aan het Mirnserklif bij Mirns, het Oudemirdumerklif bij Oudemirdum en het meest beroemde, het Reaklif bij Warns. Hier vochten de Friezen een legendarische strijd tegen de Hollanders in 1345.

Je vraagt je af waarom je juist hier het mooiste uitzicht hebt over het IJsselmeer. Volgens mij komt dat doordat je bij helder weer nog net de overkant kunt zien. Je ziet de kerktoren van Enkhuizen duidelijk aan de horizon temidden vaag trillende silhouetten van windturbines, bomen en bebouwing. Daarnaast heb je als je naar links kijkt uitzicht op windturbines die de dijk van de Noordoostpolder en Flevopolder aangeven, helemaal tot aan de Maximacentrale bij Lelystad. Aan de rechterkant zie je de windturbines die het einde van de Afsluitdijk markeren, de Afsluitdijk begint wat mij betreft in Friesland maar wellicht zag de geestelijk vader Cornelis Lely dat anders.

Dit panorama heb je vooral omdat het klif je net voldoende meters boven het waterpeil van het IJsselmeer uittilt. Hierdoor kun je over de kromming van de aarde en dus het IJsselmeer heen kijken.

Als je de tijd neemt ga je bijna automatisch mijmeren over wat er allemaal nog meer achter de horizon schuil gaat en achter de toren van Enkhuizen. En juist op dat moment raak je in gesprek met een toevallige voorbijganger. Hij vertelt dat tijdens de tweede wereldoorlog V2’s werden gelanceerd vanuit de bossen van Rijs, bestemming Londen. Deze bossen bevinden zich in Mirns recht achter je.  Veel V2's zouden dienst hebben geweigerd en in het IJsselmeer zijn geplonst.

Ik heb het nagezocht op de kaart. Ze moeten rechts van de Enkhuizer toren zijn gevlogen onderweg naar de Britse hoofdstad. Mijn bezoekjes aan het IJsselmeerpanorama krijgen vanaf nu een extra dimensie.

Makkum is een mooie authentieke oude vissersplaats en havenplaats aan de IJsselmeerkust in Friesland. Daarin verschilt het niet veel van andere vissersplaatsen en havensteden aan de Friese IJsselmeerkust zoals Stavoren, Hindeloopen en Workum. Maar er is één ding waar Makkum wel degelijk een verschil maakt. Het heeft een heuse strandboulevard, de Holle Poarte. 

De Makkumer strandboulevard heeft alles wat je van een strandboulevard mag verwachten. Terrasjes, restaurants, snackbars, ijssalons, loungebanken en -stoelen, parasols in alle soorten en maten, zeilscholen, klimtoestellen, stuifzand, een hotel en een pier. Kortom, Makkum doet niet onder voor de gemiddelde badplaats.

Maar toch is er iets vreemds aan de hand. Makkum ontbeert een zee. Van een strandboulevard verwacht je een constante aanzwellende en afnemende ondertoon van branding. Deze is er niet (meer) in Makkum. In 1932 werd het laatste gat in de Afsluitdijk gedicht. Daarmee was de Zuiderzee definitief veranderd in het IJsselmeer. Hoewel het IJsselmeer bij harde wind flink tekeer kan gaan, een branding zul je aan de kust ervan niet aantreffen. 

Eigenlijk is dat jammer. Kijk naar de Waddeneilanden. Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. Daar hebben ze wel een echte branding.

Ik denk dat Makkum zich daar niet al te druk om hoeft te maken. Makkum heeft een strandboulevard en deze heeft geen van de Waddeneilanden.

Workum is een van de elf Friese steden. Een van de mooiste ook. Maar schijn bedriegt in Workum. Als je door de stad rijdt of wandelt sta je versteld van de prachtige monumentale gevels. Ze hebben een allure van heb ik jou daar. De een nog mooier en prominenter dan de ander. Het geheel wordt bekroond door de monumentale St. Gertrudiskerk (15e eeuw). Zij staat pontificaal aan het centrale plein van de stad omringd door terrassen, kroegen, hotels en restaurants. Voorwaar een stadsgezicht!

Maar, als je tegenover het plein door het Tillefonne-steegje loopt bekruipt je een apart gevoel. Je loopt van de stad, via een klein bruggetje zo het weiland in waar normaliter de koeien lopen. De opgedroogde koeienvlaaien getuigen ervan. De schijn van de stad is vervlogen.

Het wandelpad loopt rechtreeks door via meerdere houten bruggetjes naar de IJsselmeerdijk en het strand. Als je achterom kijkt zie je dezelfde St-Gertrudiskerk als onderdeel van de skyline van Workum. Niet minder monumentaal, maar toch een beetje beteuterd.

Het Bildt is een kustgebied in Friesland. Het ligt pal aan de Waddenzeedijk. St-Annaparochie en St-Jacobiparochie zijn de grootste plaatsen in het gebied. Andere en veel kleinere dorpjes zijn Vrouwenparochie, Nij Altoenae, Westhoek en Oudebildtzijl. Zwarte Haan is een roemrucht buurtschap in het gebied. Het wordt gezien als de ultieme startplaats van het Jabikspaad, de Friese Camino de Santiago.

Het is een typisch grootschalig akkerbouwgebied en staat bekend om de teelt van aardappelen. Vastkokende Bildtstars vindt u in iedere supermarkt.

De Zeedijk deelt het gebied horizontaal in tweeën als een magistrale ceintuur. De  blauwe of grijze lucht erboven, de grijze zware kleigrond eronder! Hier en daar een onderbreking in het beeld vanwege een huis of een boerderij.

De laatste tijd hoor je steeds vaker het woord "tinyhouse" voorbijkomen. Daarmee wordt een miniwoning bedoeld. Duurzaamheid en huizencrisis zijn redenen voor herbezinning op wat een woning is en hoeveel ruimte je beslist nodig hebt om gerieflijk te wonen. We vergeten voor het gemak dat drie generaties geleden het hier en daar heel normaal was om te wonen in zeer kleine woningen. Zelfs door gezinnen met een stevig aantal kinderen. Gerieflijkheid was toen niet zo belangrijk. Gezelligheid des te meer.

Er zijn voorbeelden van dit soort historische woningen te vinden in twee regio's in Friesland, De Dokkumer Wâlden en de Trynwâlden. Het exemplaar op de foto staat in het dorp Kollumerzwaag, recht tegenover het kerkhof en de eeuwenoude Hervormde kerk. Het is een rijksmonument dus de historische waarde wordt tot in Den Haag onderkend. Het huisje draagt de veelzeggende naam "Willem's húske".

In de regio wordt het type huisje ook wel een "woudhuisje" genoemd. De basisvorm is, met minimale variaties, ongeveer hetzelfde. Rietgedekt, twee ramen voor, twee zolderraampjes daarboven, een deur aan de zijkant, al dan niet in een erker, links of rechts een langer doorlopend dakvlak.

De lokale bevolking is soms zo verknocht en gehecht aan het type woning dat de basisvorm in nieuwbouw, weliswaar met een vergrotingsfactor 4, nog steeds wordt gekopieerd.

Ontwerpers van tinyhouses en architecten kunnen eens een bezoekje brengen aan Kollumerzwaag om inspiratie op te doen.

Beetsterzwaag ligt tussen Heerenveen en Drachten, pal naast de A7 naar Groningen. Het ligt in een bosrijk gebied. Het is er goed wonen, zeker voor welgestelden die zich een bosperceel kunnen veroorloven. In het buurdorp Olterterp woonde tot voor kort onze meest geliefde acteur Rutger Hauer (1944-2019). Daar staat ook het vijfsterrenhotel Lauswolt met golfbaan.

Maar terug naar Beetsterzwaag. Ik ben van de generatie die "Kopstukken" (1947) moest lezen voor school. Dit is een boekje geschreven door Godfried Bomans (1913-1971). In de jaren zestig en begin zeventig was hij een graag geziene gast op de nationale radio en televisie. Niet alleen als erudiet literair schijver maar ook vanwege zijn onnavolgbare humor.

In het boekje schrijft hij over Beetsterzwaag. Hij is er op bezoek en wordt getroffen door de lokale interesse in literatuur. De Gijsbrecht van Aemstel van Joost van den Vondel om precies te zijn. In mijn herinnering schetst hij een sfeer waarin het hele dorp tijdens een "Vondelweek" meedoet aan het eren van dit taaie stuk vaderlandse literatuur. Het ligt op de toonbank bij de slager en de bakker en Beetsterzwagers lezen enthousiast voor uit het werk.

Dit is het beeld dat ik heb overgehouden van Beetsterzwaag. Ik was er van de week toevallig en werd prompt bevestigd in dit beeld. De snackbar heeft bibliotheekbehang en in de Hoofdstraat staat een schattig houten mini-biebje waar je gratis boeken kunt lenen.

Kopstukken ontbreekt in de bescheiden collectie. Ik zal het erin leggen. Mijn bescheiden bijdrage aan het literaire imago van Beetsterzwaag. Leen het gerust!

Ik woon in Joure en dat ligt midden in het Friese Merengebied. Vanuit Joure kun je een paar leuke korte vaarroutes doen per sloep. De leukste vind ik persoonlijk de route die gaat via Broek, Goiïngaryp, de Goiïngarypsterpuollen, de Gudzekop en de Jentsjemar naar Langweer en dan weer via de Langweerder Wielen terug naar Joure. Als je rustig vaart doe je er zo'n twee uurtjes over.

Het huisje op het Jentsjemar intrigeert me. Het blijkt, na enig zoekwerk, eigendom van de vereniging Jentjemeer. De vereniging heeft een eenvoudige website waar je kunt lezen dat het eilandje niet te huur is. Helaas, maar misschien maar goed ook, want er zou direct een ellenlange wachtlijst ontstaan. Wie wil er tenslotte niet slapen op een dergelijk "onbewoond" eiland.

Er staat in grote zwarte letters "In bliere moarn" te lezen op de gepotdekselde gevel van het huisje. Dit betekent "een blije morgen". Dit kun je zowel in het Fries als in het Nederlands op twee manieren uitleggen. "Moarn" betekent zowel ochtend als morgen, in de zin van "de volgende dag".

Beide passen perfect. Als je na een goede nachtrust op het eilandje zou genieten van een verse kop koffie met croissant terwijl je staart over het kalme water naar een opgaande zon, dan denk ik dat je daar zeker blij van wordt. Als je na een verblijf bent onthaast en nieuwe energie hebt opgedaan voor de komende dagen en weken, dan past de tweede uitleg.

Maar, genoeg gemijmerd en gefantaseerd over de tekst op de gevel, het is niet te huur. We moeten het doen met het uitzicht.

Daar kun je ieder uur van de dag blij van worden, toch?

Makkum (3500 Einwohner) ist ein friesisches Dorf, das von den Dörfern, die gerne Stadt sein wollen, am meisten städtisches Ambiente ausstrahlt. Die Geschichte Makkums begann bei der Kirchenterpe im Norden, etwas südlicher davon entstand eine Niederlassung an einer Schleuse. Am zum Teil zugeschütteten steht das Waage-Gebäude, Stolz eines Platzes, an dem viele Geschäfte gemacht werden. Eigentlich weist Makkum wie kein anderes Dorf in Friesland eine städtische Struktur vor. Der Name Makkum kommt um das Jahr 1000 zum ersten Mal in Quellen vor: Maggenheim. In der Liste der friesischen Kirchengemeinden wird Makum 1270 mit dem Namen Mackingum vermeldet. Hundert Jahre später heißt es (1379): Macking-he.

Makkum begann als Bauernterpe und wuchs im Laufe der Zeit mit Statum zum heutigen Makkum. Zwei Routen beeinflussten maßgeblich die Entwicklung von Makkum: de Grote und Kleine Zijlroede. De Grote Zijlroede verband Makkum mit dem friesischen Hinterland, besonders mit Bolsward. Gerade Bolswarder Kaufleute wählten gern die Schiffsroute über Makkum für den Handel mit den Nordsee-Ländern und Skandinavien. Die Folgen waren schnell sichtbar: An den Ufern entstanden große Herrenhäuser und repräsentative Lagerhäuser. Landeinwärts wurde in Fabriken produziert: Ziegeleien, Porzellan-Brennereien, Glasbläser, eine Papierfabrik, ungezählte Kalkbrennereien, Schiffshandwerksbetriebe und Industriemühlen. 1698 kam das Waage-Gebäude. Es dominiert den Platz in Makkum. Hier wurden die Wochen- und Jahrmärkte abgehalten: Butter, Fleisch und Käse wurden hier geprüft und gewogen. Am nördlichen Ufer der Grote Zijlroede entstand ein Markt für landwirtschaftliche Produkte.

Weltberühmt wurde Makkum wegen der Porzellankunst. Die Königliche Tonkunst-Fabrik der Familie Tichelaar ist der älteste noch bestehende Industriebetrieb der Niederlande. Porzellan wurde hier schon im 16. Jh. hergestellt.

Zwar ist der Glanz früherer Jahrhunderte verblichen, aber Makkum hat trotz alledem immer noch eine kleine Fischfangflotte im heimatlichen Hafen. Die Schiffswerft Amels beherrscht mit ihrem überdimensionalen Bau die Silhouette von Makkum. Die vertiefte Fahrrinne der Makkumerwaard sorgt dafür, dass Schiffe das Ijsselmeer besser erreichen können. Die Schleuse von Makkum wird allerdings hauptsächlich von Freizeitkapitänen genutzt, sodass sich hier seit vielen Jahren eine eigene Atmosphäre entwickelt hat.

Dokkum ist mit seinen knapp 14.000 Einwohnern der Verwaltungssitz der Gemeinde Dongeradeel. Weil 754 der angelsächsische Missionar und Bischof Bonifatoius in der Nähe von Dokkum ermordet worden ist, pilgern Jahr für Jahr an die 40.000 Menschen in die nördlichste Stadt der Niederlande. Das alte Dokkum entwickelte sich als Handelsplatz, weil es in früheren Jahrhunderten einen offenen Zugang zum Meer hatte, dem heutigen Lauwersmeer. Schon im 11. Jh. durfte die Stadt Dokkum Münzen prägen. Ende des 13. Jh. gab es bereits eine eigene Stadtverwaltung. Zum Wall aus dem 15. Jh. kam 100 Jahre später sogar eine Festungsanlage hinzu; auf diesem Festungswall kann man heute den Dorfkern umwandern. Das Sechseck wurde nahezu originalgetreu nachgebaut und rekonstruiert. Markante Erscheinungen im Dokkumer Stadtbild sind die Windmühlen mit beweglichem Dachteil. Die Mühle Zeldenrust ist aus dem Jahr 1862, De Hoop stammt aus dem Jahr 1849.

Die Mitte der Stadt, de Zijl, ist ein Brückenplatz; hier war 1583 eine Schleuse gebaut worden. Beherrscht wird der Platz von der Front des alten Rathauses. Es ist 1608 auf den Grundfesten eines alten Herrenhauses aufgebaut worden, reichhaltig verziert. Aus dieser Renaissancezeit stammt auch noch die Justitia-Figur auf dem Dach. Der Ratssaal wurde 1763 angebaut, nach außen eher schlicht – im Innern dagegen im anmutigen Rokoko-Stil. Nahezu nahtlos passen sich die Gebäude rechts und links des Rathauses an die Architektur der damaligen zeit an.

Dagegen steht das alte Admiraliteitshuis, das heute Stadtmuseum ist, etwas versteckt zwischen Diepswal und Oosterstraat. Die Friesische Admiralität ließ sich 1597 in einem altehrwürdigen Gebäude der Stadt nieder, ehe 1618 dieser Neubau entstand, seitdem mehrere Male verändert. An der Rückseite ist der ursprüngliche Eingangsbereich. Die Waage, heute ein Restaurant der legendären Koch-Familie Van der Werft, ist reichlich verziert und trägt das Wappen der Stadt Dokkum und von Friesland.

Auf der alten Terpe steht das 1869 von Architekt P.J.H. Cuypers entworfene neugotische katholische Gotteshaus, die Sint-Martinuskerk, die im Übrigen auch noch Bonifatius und seinen damaligen Mitstreitern gewidmet ist. Der dazugehörige Kirchturm misst 47 Meter.

Die Reformierte erhebt sich an der Ostseite des Marktes, wurde im 15. Jh. gebaut. Im Kirchenschiff fällt das Rokoko-Schnitzwerk auf. Das frühere Waisenhaus fällt durch das eigenwillige neoklassizistische Äußere auf, die 1839 gegründete Sint-Laurentiusgasthuis-Herberge ist etwas zurückhaltender. Am Legeweg ragt die neoklassizistische Vorderseite der Vereinigten Christlichen Kirche Verenigde Christelijke Gemeente hervor; es handelt sich hierbei um eine Bruderschaft von Wiedertäufern und Remonstranten (in Glaubensfragen etwas liberaler als die Streng Reformierten). Die vornehmste Wohngegend findet sich an den Ufern von Grootdiep und Kleindiep, aber auch an Grote Breedstraat, Hogepol, Legeweg und Koornmarkt.

Im Süden der City liegt der Bonifatiusbrunnen, der anlässlich des 1250-jährigen Stadtjubiläums 2004 restauriert wurde. Er wurde 1925 angelegt, die Kapelle im neo-romaischen Stile wurde neun Jahre später gebaut. Bis zum 20. Jh. war Dokkum auf die alte Innenstadt beschränkt; Genossenschaftsbauten und die Erschließung neuer Wohngebiete ließen die Stadt wachsen.

Leeuwarden (93.000 Einwohner) ist die Provinzhauptstadt von Friesland. Trotz der Größe: Leeuwarden entstand wie viele andere Niederlassungen auf einer Terpe am Ufer der früheren Middelzee, Oldehove, im 9. Jh. beiderseits der Eem-Mündung, wo sich die aufgeworfenen Terpen zu einer Handelsniederlassung weiterentwickelten. In der Leeuwarder Hoogstraat ist dies heute auch noch zu erkennen.

Früheste urkundliche Erwähnung von Leeuwarden wird für das 11. Jh. notiert. Damals wurde die aus Holz gebaute Vitus-Kirche durch ein aus Tuffstein erbaute; außerdem fand auch der erste Deichbau statt. Nach der Verlandung der Middelzee breitete sich Leeuwarden Richtung Westen aus. Im 12. Jh. baute man auf der Terpe von Nijehove die Maria-Kirche, hinzu kam ein Jh. später das Kloster der Dominikaner. Die Klosterkirche, ein Jakobinerkirche, entstand im 13. Jh. und wurde verschiedene Male vergrößert. An der Nordseite ist auch heute noch der prachtvolle Klostereingang erhalten geblieben. Im Kirchenchor sind die Gräber der Statthalterfamilien. N1435 erhielt Leeuwarden Stadtrechte. Leeuwarden lag in einem Netz von Wasserverbindungen, der Handel entwickelte sich rasend schnell. Als Albrecht von Sachsen die Regentschaft über Friesland antrat wählte er 1504 Leeuwarden als seinen Regierungssitz und damit als Hauptstadt.

Der spät-gotische Turm Oldehove, Wahrzeichen der Stadt, erzählt die Geschichte der missglückten Ambitionen von kirchlicher und städtischer Verwaltung. 1529 begann der Turmbau – gleichzeitig begann der Turm abzusacken, ohne dass man die Ursache fand und beheben konnte. 1533 wurden die Arbeiten eingestellt.

In Sachen Kanzlei-Bau hatte die Obrigkeit Erfolg. Von 1566 bis 1571 wurde sie nach Plänen des Baumeisters von Philipp II. errichtet. Das Gebäude diente als Sitz des Hofes von Friesland, wichtigstes Verwaltungsorgan. Im Grunde genommen spät-gotisch, fällt der Eingangsbereich durch den Renaissance-Stil auf, Ausdruck der Zeit: Aufstand und Reformen waren innerhalb von zehn Jahren Fakt geworden. Die Kanzlei ist heute Teil des Friesischen Museum. Um 1600 waren Stadtwall und Graben gebaut. Leeuwarden war zur Bastion geworden.

Jahrhunderte lang war Leeuwarden Residenz der Nassauer Statthalter. Mit Familie und Hof wohnten sie im Zentrum. Bis 1747 residierten sie hier, nicht ohne den gesamten Komplex des Statthalterlichen Hofes mehrere Male umzubauen. Gegenüber davon steht das Rathaus aus dem Jahr 1715 im klaren Klassizismus mit mittelalterlichen Kellergewölben als Fundament. In der Rathaus-Kuppel ein Glockenspiel aus dem Jahr 1687. Der Rathaussaal hinter dem Hauptgebäude entstand im Rokokostil 1760. Das Leeuwarder Rathaus wurde relative spät errichtet; die Stadt hatte darüber hinaus noch Mittel, in das Waage-Gebäude im ausufernden Renaissance-Stil zu investieren; es symbolisierte ab 1595 die Bedeutung des Molkerei-Handels für die Stadt und die Region. Im 19. Jh. öffnete man die Festung, die Stadt erhielt eine Reihe von Gartenanlagen. Der Prinzengarten ist heute noch erhalten. Nach dem Zweiten Weltkrieg entwickelte sich die Außenbezirke. Leeuwardens Bevölkerungszahl wuchs in Richtung 100.000.

Leeuwarden ist Start und Ziel des berühmten Schlittschuhmarathons Elfstedentocht (zuletzt 1997).

Berühmteste Bürgerin der Stadt war Mata Hari (Leeuwarden, 7 augustus 1876 - Vincennes, 15 oktober 1917). Die niederländische Tänzerin und Kurtisane hieß ursprünglich Margaretha Geertruida Zelle und wurde wegen Spionage verurteilt und erschossen. Sie ist nicht die einzige Leeuwarderin, die weit über die Stadtgrenzen hinaus bekannt war und ist: M.C. Escher, niederländischer Künstler und Grafiker Obbe Philipps, Anführer der nach ihm benannten Gruppe von Täufern, den Obbeniten Johano Strasser, deutscher Politologe, Publizist und Schriftsteller Abraham Lambertsz. van den Tempel, niederländischer Maler Pieter Jelles Troelstra (1860-1930) Dichter und Politiker Campegius Vitringa, reformierter Theologe Charles van de Velde Marineoffizier, 1864 einer der ersten Rotkreuz-Delegierten Theodoor Hendrik van de Velde, Arzt, Gynäkologe und Sexualforscher Cor Boonstra, ehemaliger Vorstandsvorsitzender der Koninklijke Philips Electronics N.V. Willem IV van Oranje-Nassau (1711-1751), Erbstatthalter der Republik der Vereinigten Niederlande Saskia Uylenburgh (1612-1642), Ehefrau von Rembrandt J. Slauerhoff (1898-1936), Dichter und Schriftsteller

Sneek (33.000 Einwohner) blieb bis 1984 eigenständige Stadtgemeinde; dann kamen die Dörfer Ysbrechtum, Offingawier und Loenga dazu. Das Stadtgebiet reicht nun bis zum bekannten Sneekermeer, worauf die Stadt mit ihren Wassersportereignissen (Sneek-Woche) so stark hinorientiert ist. Bis in die zweite Hälfte des 19. Jh. blieb Sneek in seinen Stadtmauern, im wahrsten Sinne des Wortes. Die Stadtgrachten aus dem 16. Jh. bildeten den Stadtkern. Im ältesten, nordöstlichen Teil, steht die Martinikerk.

Seit 1294 besitzt Sneek die Stadtrechte, angeblich die einzige der elf friesischen Städte, die von Mauern umgeben war. Sagt man zumindest in Sneek. Es handelte sich dabei um aufgeworfene Wälle, die von den Sneeker Bürgern mit Backsteinen verstärkt wurden. Das war im 16. Jh.; die Ausgaben für diese Steine wurden zwei jahrhunderte später wieder zurückverdient, als man die Steine verkaufte.

Das Sneeker Wassertor erinnert an glorreiche Zeiten von Sneek. Als das Tor mit Wächterhäuschen zwischen den beiden Spitztürmen 1613 im Renaissance-Stil errichtet wurde, waren kriegerische Auseinandersetzungen weniger an der Tagesordnung. Das Wassertor erfüllte die Funktion, den Verkehr zu regeln – und Sneek-Reisende zu imponieren.

Die Martini-Kirche ist ein spät-gotisches Gebäude, inzwischen mehrere Male umgebaut. 1681 war die Turmfront eingestürzt, 1771 kam die zierliche Glockenkuppel mit Glockenspiel dazu. In der Marktstraat beeindruckt das Rokoko-Rathaus aus dem Jahr 1760 mit der doppelten Treppe. An den Grachten imponieren vornehme Häuser aus dem 18. und 19. Jh. Im Einkaufszentrum steht das erste C-&-A-Kaufhaus der Brenninkmeijers. Am Ende des 19. Jh. dehnte sich Sneek über den Grachtengürtel hinaus aus. Heute ist Sneek mehr als zwölf Mal so groß wie die alte Innenstadt.

Die Stadt IJlst mit knapp 4000 Einwohnern ist seit 1984 der erste Ort in der Gemeinde Wymbritseradiel. IJlst entstand im Mittelalter an der Mündung von Ee in die MiddelzeeNachdem der Hemdijk angelegt worden war, wurde IJlst Umschlagplatz: 1793 erhielt IJlst Marktrecht und wurde selbstständige Stadt. Schiffsbau und Holzhandwerk war hier zu Hause: Holz verarbeitende Betriebe und Schiffsbauanlagen. An der Brücke treffen sich zu Sommerzeiten Wassersportler aller Couleur. Für das ohne Festungen gebaute IJlst war das in früheren Jahrhunderten ein Bollwerk gegen Feinde von außen. Die Ringkanäle (Dij-Grachten) bildeten ein natürliches Hindernis, vor allem dann, wenn die Brücke einfach hochgezogen worden war.

IJlst ist in den Niederlanden und im internationalen Eisschnelllaufsport bekannt wegen der Fabrik Nooitgedagt. Jan Jarings Nooitgedagt hatte hier 1865 mit dem Fertigen von Schlittschuhen begonnen, die so genannten „houtjes“, niedrige Holzschlittschuhe, die speziell Anfängern die ersten Schritte auf Eis erleichtern. Der schnell wachsende Betrieb begann später, Holzwerkzeuge und Spielzeug herzustellen.

Der Traditionsbetrieb ist inzwischen umgezogen, das alte Fabrikgebäude ist in Teilen noch im neuen Wohn- und Einkaufsgebiet zu sehen. Die Mennonitenkirche an der Eegracht wurde 1857 von Meinse Molenaar im eklektizistischen Baustil errichtet: der Glockengiebel mit neoklassizistischen Elmenten. Wie bei allen Wiedertäufer-Kirchen ist auch dieses Gebäude hinter der Bauflucht der Straße gebaut.

Auffallend an der Eegracht das Renaissancegebäude Messingklopper; der Name kommt aus der Zeit, als hier ein Kupferschmied gewohnt hat. Bebauung aus dem 19. Jh. dominiert diese Gracht, mit ab und einem Haus aus dem 17. Jh. dazwischen. Die Struktur der Eegracht ist etwas Besonderes: Häuser mit Vorgärten auf der anderen Seite der Straße. Die Lindenallee hat ebenfalls großen Anteil daran, dass die Eegracht die malerischste Straße von IJlst ist.

Mittelpunkt von IJlst sind die reformierte Kirche mit Turm aus dem Jahr 1830 und einer Kanzel aus dem Jahr 1672 und das Rathaus (1859). Die Uhr auf dem Dach stammt noch aus dem 15. Jh., und zwar aus einem früheren IJlster Karmeliterkloster. Rathaussaal ist Biedermeier.

Die Sägemühle an der Geeuw wurde dort 1828 installiert, stammt aber aus dem Gebiet von Zaanstad. Bis 1955 florierte hier der Handel mit Holz. Nach umfangreichen Renovierungsarbeiten ist die Mühle wieder im Betrieb. Sehenswert ist der neue Stadtteil von IJlst ‘De Iendracht’.

Harlingen ist für viele die schönste der elf friesischen Städte. Über Geschmack kann man sich natürlich nicht streiten, aber die ’Ouwe Seunen’ Stadt hat etwas, was die anderen zehn nicht haben: die einzigartige Atmosphäre einer Hafenstadt. Harlingen ist während der Wassersportsaison eine lebhafte, geschäftige Stadt. Aber auch im Winter sorgen die verschiedenen Häfen für "Leben in der Brauerei".

Der erste Hafen wurde bereits um 1500 gebaut. Dank des florierenden Handels und der Schifffahrt wuchs die Stadt in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts explosionsartig. Als die friesische Admiralität 1645 von Dokkum nach Harlingen verlegt wurde, wurde die Stadt auch ein Seehafen.

Die reiche Vergangenheit zeigt sich in den mehr als 500 (!) Gebäude mit monumentalem Status in der Stadt. Eines davon, das Hannemahuis, beherbergt das Stadtmuseum, in dem die Geschichte der Stadt auf faszinierende Weise lebendig wird. Hier können Sie verschiedene Stadtspaziergänge unternehmen. Ein weiteres interessantes Museum ist das Harlinger Aardewerkmuseum am Zoutsloot. Dieser malerische Kanal ist im Winter die schöne Kulisse für einen Weihnachtsmarkt, der zu einem der originellsten und stimmungsvollsten in den Niederlanden geworden ist. Zwei weitere jährliche Veranstaltungen, die einen Besuch wert sind, sind die so genannten Lanenkaatsen (dritte Juniwoche) und die Harlinger-Visserijdagen (Fischereitagen) Ende August. Wir möchten Kunstliebhaber auf "Kunst an der Küste" verweisen.

Der Kontrast zwischen dem lebhaften Harlingen und dem Hinterland ist großartig. Die Ruhe im westlichen Teil der Bouhoeke, dem landwirtschaftlichen Gebiet nördlich der Harlinger Leeuwarden-Linie, wird nur gelegentlich durch das Geräusch von landwirtschaftlichen Maschinen gestört. In den ersten drei Jahrzehnten des 20. Jahrhunderts wurde auch regelmäßig ein Dampfzug gehört: Die Eisenbahnlinie Stiens-Harlingen des Noord-Friesche Lokaalspoorweg Maatschappij führte durch das Gebiet. Die Staatsbahn hatte bereits 1863 die Harlingen-Leeuwarden-Strecke eröffnet, die erste Eisenbahnstrecke in Friesland.

Die Namen aller Dörfer in dieser Region enden mit -um, was vom germanischen "heem" abgeleitet ist, was "Wohnort" bedeutet und immer noch auf Friesisch im Wort "hiem" steht.

In diesem Gebiet, das erst lange nach Beginn der christlichen Ära vor dem Meer geschützt war, mussten diese Residenzen auf künstlichen Erhebungen in der Salzwiesenlandschaft errichtet werden: terpen. Diese Wohnhügel wurden oft auf bestehenden natürlichen Erhebungen in der Landschaft, den Salzwiesen, errichtet. Ein berühmter Hügel ist der von Wijnaldum. Hier wurden in der Vergangenheit besondere archäologische Funde gemacht. Ein Besuch des archäologischen Stützpunktes ist sehr lohnenswert.

Der Bau von Deichen begann um 1000. Eine davon ist die mehr als 42 Kilometer lange Slachtedyk. Im Jahr 2000 war der Deich erstmals die Strecke für den Slachtemarathon, der seitdem alle vier Jahre ausgetragen wird. Aber Sie müssen nicht bis zur nächsten Bearbeitung warten: Der Deich ist frei zugänglich. Und wenn Sie sich auf den Weg machen, erleben Sie umso mehr die schöne Landschaft, die Ruhe! Natürlich können Sie auch einen kleinen Teil der Strecke zurücklegen ...

Der aktuelle Deiche hat auch eine unwiderstehliche Anziehungskraft für viele. Wenn das Wetter schön ist, ist der Blick über das Wad und das Land wirklich magisch! Und bei "rauem" Wetter kann man "wegblasen", wenn die Funktion des Deichs greifbar und sichtbar ist. Auf der Innenseite des Deiches befinden sich hier und da sogenannte Dyksputten, die zusammen das Naturschutzgebiet Bjirmen bilden.

Die Geschichte der Region wird auf dem Dorfplatz Sexbierum anschaulich und ausdrucksstark erklärt. Aber nicht bevor der faszinierende Name des Dorfes angesprochen worden ist ... Aufgrund der Anwesenheit einiger monumentaler Bauernhöfe und herrschaftlicher Häuser von Würdenträgern und Mietern strahlen Sexbierum und das benachbarte Pietersbierum eine gewisse Größe aus.

Es wird klar sein: Harlingen ist mehr als nur der Ort, an dem das Boot von und nach Vlieland oder Terschelling ablegt und ankommt, und die Umgebung wird Sie angenehm überraschen. Nehmen Sie sich ein paar Tage Zeit, um die monumentale, gemütliche Stadt und die schöne, entspannte Umgebung zu erkunden. Drei einzigartige Unterbringungsmöglichkeiten sorgen für das ultimative Hafengefühl. Sie können, wenn Sie wollen, in einem Hafenkran, einem Leuchtturm oder einem Rettungsboot schlafen. Was willst du mehr?

Die Trennung (auf Friesisch "Skieding") ist der passende Name für die Straße, die von Surhuisterveen nach Süden führt. Diese Straße bildet die Landesgrenze zwischen die Provinzen von Groningen und Friesland. Die Landschaft auf beiden Seiten ist das Ergebnis der Torf- und Heidelandgewinnung. Das dichte Muster von kleinen Straßen, die große Anzahl von verstreuten Gebäuden entlang dieser Straßen und die typischen bewaldeten Ufer und Erlenreihen ​​verleihen dem Gebiet einen kleinen, privaten Charakter. Die Parzellen sind im Allgemeinen länglich; Nur um die Heidendörfer Boelenslaan und Houtigehage ist die Parzellierung mehr blockförmig.

Die Dörfer in der Umgebung sind relativ jung und haben aufgrund ihrer Geschichte als Torfbaudörfer oft keinen klar erkennbaren Kern. Drachten, die inzwischen zweitgrößte Stadt Frieslands, existierte erst im 17. Jahrhundert als Kern. Den Anstoß für das Wachstum gab der Vertrag, den die "Drachtster Compagnons" 1641 unterzeichneten, um das Moor nördlich und östlich des heutigen Stadtzentrums auszugraben.

Dass dies ein Grenzgebiet ist, zeigt sich daran, dass ein Großteil der Einwohner des (Groninger) Dorfes Opende Friesen sind. Neben dem kulturellen Aspekt "verschmelzen" beide Provinzen auch landschaftlich. Dies gilt auch für das Grenzgebiet südlich der A7. Es gibt unter anderem Frieschepalen und De Wilp, Dörfer, deren "Ausläufer" in der Nachbarprovinz liegen.

Das Gebiet rund um den "Skieding" bietet eine freundliche, charakteristische und abwechslungsreiche Landschaft. Es ist perfekt für Erkundungstouren mit dem Fahrrad oder zu Fuß. Bei gutem Wetter ist Strandheem ein wunderbares Ziel: ein Erholungssee, an dem Sie schwimmen, surfen und am Strand liegen können. Und möchtest du lieber einkaufen gehen? Drachten ist gleich nebenan!

Ein faszinierender Name für einen faszinierenden Gebiet. Rund um Pingjum befindet sich eine wunderschöne, jahrhundertealte Landschaft, in der der lange Kampf gegen das Meer deutlich sichtbar ist. "Pingjumer Halsband" (Halsband = Kragen) ist der Name eines Hochwasserschutzsystems, das Pingjum in früheren Zeiten vor Überschwemmungen schützte. Das Ackerland rund um das Dorf war früher weitgehend von der Marne umschlossen, einem gewundenen Meeresarm, der bis nach Bolsward reichte. Ein großer Teil des "Kragens" ist erhalten oder restauriert worden und bildet einen schönen Wanderweg.

Das Gebiet ist auch aus anderen Gründen faszinierend. Hier ist der Geburtsort des baptistischen Glaubens: Sein Gründer Menno Simons wurde 1496 in Witmarsum geboren. Ein weiterer berühmter Sohn der Region ist Pier Gerlofs Donia alias Greate Pier, der legendäre friesische Freiheitskämpfer, der 16 Jahre zuvor in Kimswerd geboren wurde.

Anscheinend ist die Region ebenso inspirierend wie faszinierend: Die Dichte an Künstlern und Galerien ist auffallend hoch.

Im Osten und Südosten von Sneek befindet sich eine wunderschöne, weite Landschaft mit einigen verstreuten Terp-Dörfern und einer der elf Städte Frieslands, IJlst. Das Gebiet bildet den Übergang vom Seegebiet zum ehemaligen Middelzee, einem Meeresarm, der von Norden her Friesland tief durchdrungen hat. Hier finden Sie eine Reihe sogenannter "Hempolders", die im 12. und 13. Jahrhundert erbaut wurden. Sie wurden benötigt, weil das Gebiet nach dem Verschlammen des Middelzee durch natürlichen Abfluss kein Wasser mehr verlieren konnte.

Die derzeitige wunderschön gewundene Straße von Westhem über IJlst nach Sneek folgt der Route des alten Hemdijk. Das südliche Ufer des Middelzee lag etwas weiter nördlich und verlief von Westhem nach Nordosten, nach Osten nach Folsgare, nach Westen nach Tjalhuizum und nach Norden nach Tirns.

Sie können diese schöne und interessante Gegend mit dem Auto, vorzugsweise mit dem Cabrio bei gutem Wetter und mit dem Fahrrad erkunden. Oder natürlich vom Wasser aus. IJlst ist über die Wijde Wijmerts und die Geeuw mit der friesischen Seenplatte verbunden. Und die Bolswardervaart verläuft in nordwestlicher Richtung, die (genau wie die Geeuw) Teil der Middelseeroute ist.

Das Gebiet südlich von Dokkum ist als Dokkumer Wâlden (Wâlder) bekannt. Hier befindet sich ein Sandkamm, auf dem sich im Laufe der Jahrhunderte eine besondere Landschaft entwickelt hat. Charakteristisch sind die Erlen-Singles, die die Trennung zwischen den Parzellen bilden. Die weite offene Landschaft des Seetongebietes nördlich von Dokkum macht einer halbgeschlossenen, sogenannten Coulissen-Landschaft Platz.

Der Wechsel zwischen Freiflächen, Baumgürteln und kleinen Waldstücken verleiht dem Gebiet seinen eigenen Charme. Nicht umsonst ist es Teil der Nationalen Landschaft ’De Noordelijke Friese Wouden’.

Bereits um 4000 v. Chr. Gab es Besetzung auf dem höheren Sandkamm. Aufgrund des steigenden Meeresspiegels verwandelte sich das Gebiet im Laufe der Jahrhunderte in ein unzugängliches Moorgebiet. Ab dem Jahr 1100 wurde das aus dem nördlichen Lehmgebiet abgebaut. Über die nach Nord-Süd ausgerichtete Unterteilung entstanden auf dem ursprünglichen Sandkamm eine Reihe von Dörfern: Driesum, Wouterswoude, Dantumawoude, Murmerwoude, Akkerwoude und Rinsumagest. Die letzten drei wurden 1971 in Damwoude zusammengelegt. ’Dam’ ist nichts anderes als die ersten Buchstaben der drei ursprünglichen Dörfer in einer leserlichen Reihenfolge.

Der Dokkumer Wâlden ist ein Paradies für alle, die Ruhe, Natur und landschaftliche Schönheit lieben. Trotzdem sind alle Einrichtungen für einen angenehmen Aufenthalt vorhanden. Die Gegend hat auch kulturhistorisch viel zu bieten: Kirchen, Windmühlen, die nahe gelegene Festungsstadt Dokkum, das Cihorei "Museum De Sûkerei" usw. Die Dokkumer Wâlden eignen sich ideal für Erkundungen mit dem Fahrrad oder zu Fuß. Kanufreunde können die Valomstervaart besuchen, die die südliche Grenze des Gebiets bildet und Zugang zum Torfgebiet westlich des De Dokkumer Wâlden bietet.

Die Südwestspitze des friesischen Festlandes ist eine faszinierende Region. Mit dem Auto ist es eine Ecke, wo man nicht schnell kommt. Und der Zug Sneek - Stavoren befördert auch keine großen Menschenmengen. Es ist daher eine schöne, ruhige Gegend. Die beruhigende Ruhe von heute steht in starkem Kontrast zu der turbulenten und geschäftigen Vergangenheit.

Bereits 991 wurde Stavoren von den Normannen geplündert. Anscheinend war es zu dieser Zeit bereits eine wohlhabende, reiche Stadt. Dank seiner strategischen Lage an der Zuiderzee war Stavoren im 13. Jahrhundert sogar die wichtigste Stadt in Friesland. Als der holländische Graf Wilhelm IV. 1345 Stavoren erobern wollte, befahl er einem Teil seiner Flotte, nördlich der Stadt zu landen. Der Rest der Armee landete in Laaksum und würde über Warns nach Stavoren vorrücken. Die Schlacht, die später folgte, wurde berühmt als die "Schlacht von Warns", die mit einer miserablen Niederlage für die Holländer und dem Tod von Graf Willem endete. Die Straße von Scharl nach Warns, auf der sich die niederländischen Ritter dem Untergang gegenübersahen, wurde bis weit ins 20. Jahrhundert hinein im Volksmund als "de ferkearde wei" (der falsche Weg) bezeichnet. Am Denkmal auf der Roten Klippe, einem Felsbrocken mit der Aufschrift "Leaver dea as slave" (eher tot als sklave), wird jedes Jahr am letzten Samstag im September an die Schlacht erinnert.

Stavoren erlebte Perioden großer Blüte, aber auch Niedergang und Verfall. Das ist auch das Thema der schönen Saga von Het Vrouwtje van Stavoren. Am alten Hafen steht eine Statue dieser hochmütigen, reichen Witwe, die, wie es heißt, die Ursprünge des Frauensandes auf ihrem Gewissen hat: ein flaches Gebiet vor der Küste, das die Schifffahrt behinderte und daher der Grund für den Niedergang der Stadt.

Zu Beginn des neunzehnten Jahrhunderts war Stavoren kaum mehr als ein kleines Fischerdorf. Ein neuer Impuls war die Eisenbahnverbindung mit Sneek (1885) und insbesondere der ein Jahr später beginnende Fährdienst in Enkhuizen. 1888 kam es zu einer Kollision zwischen den beiden Dampfleiterbooten "Friesland" und "Holland". Der "Schlag" war für Holland: Dampfschiff "Friesland" verschwand jämmerlich in den Wellen. 1899 wurde der erste von drei Dampfzügen in Betrieb genommen, mit denen Eisenbahnwaggons gefahren werden konnten. Im Spitzenjahr 1916 wurden nicht weniger als 340.000 Passagiere und 43.000 Güterwagen umgeladen.

Heutzutage ist Stavoren eine schlafende, wunderschöne Stadt am IJsselmeer, die vor allem im Sommer dank des Wassersporttourismus zum Leben erweckt wird. Aber auch für Nicht-Bootsfahrer ist die Stadt mehr als einen Besuch wert. Probieren Sie die einzigartige Atmosphäre beim Gehen. Besuchen Sie das Atelier Basalt, das Kunsthuis Stavoren oder die Galerie De Staverse Jol. Oder werfen Sie einen Blick auf Toankamer ’t Ponthûs. Und wenn Sie trotzdem aufs Wasser wollen, machen Sie mit der aktuellen Touristenfähre eine Überfahrt nach Enkhuizen Auch Molkwerum und Warns waren dank Handel und Schifffahrt einst wohlhabende Orte. Aufgrund der Inseln, auf denen es gebaut wurde, war Molkwerum lange als "Friesisches Labyrinth" oder "Venedig des Nordens" bekannt. Ein anderer Spitzname war "Heksenhol", der sich auf die Frauen bezieht, deren Männer oft lange auf See blieben. Das Dorf war bekannt für den Handel mit Schwänefleish und hatte eine eigene Vertretung in Amsterdam. Seit 1916 wird im Dorf der berühmte "Molkwarder Koeke" hergestellt, eine besondere friesische Delikatesse. Heutzutage gibt es in der ursprünglichen Bäckerei einen Museum mit einem Teehaus.

Warns hat immer noch eine Reihe von sogenannten "Big Skipper Houses". Heutzutage sind es hauptsächlich Vergnügungsschifffahrer, die das Dorf als Heimathafen haben. Es gibt verschiedene Touristenunterkünfte sowie eine Reihe von Studios und Galerien.

Neben der reichen und turbulenten Geschichte und den aktuellen touristischen Einrichtungen ist die Gegend auch und gerade wegen der wunderschönen Landschaft, Natur und Ruhe einen Besuch wert. Der hoch gelegene "Rode Klif", der malerische Hafen von Laaksum, der tief liegende Sudermar-Polder, der ehemalige Seedeich, die Naturschutzgebiete Mokkebank und das "Bocht van Molkwar" sowie das weite IJsselmeer, das die Einheimischen aus gutem Grund immer noch "See" nennen (das Meer) heißt Alles, was die schöne Kulisse bildet, in der man Rad fahren, spazieren und einfach genießen kann.

Een uurtje met de boot, en je bent in een heel andere wereld. Dat is  het Friese Waddeneiland Schiermonnikoog. Het meest oostelijk gelegen (bewoonde) Nederlandse waddeneiland heeft sinds 1989 in zijn geheel de status van Nationaal Park. Een walhalla voor de natuurliefhebber dus. Maar ook voor de rustzoeker: auto's zijn niet toegestaan op het eiland, behalve voor de eilanders zelf. En kun je in het hoogseizoen bij het vertrek van Lauwersoog nog wel eens het idee hebben dat het druk wordt op het eiland, een half uurtje na aankomst heeft iedereen zich over het eiland verspreid.

Behalve de prachtige natuur en het afwisselende landschap heeft het eiland ook in cultuurhistorisch opzicht het nodige te bieden. In de Middeleeuwen was het eiland eigendom van de 'schiere' (grijze) monniken van het klooster Claercamp bij Dokkum. In de zestiende eeuw werd de provincie Friesland eigenaar van alle kloostergoederen en dus ook van het eiland. Vanwege geldgebrek verkocht de provincie het eiland in 1638. Niet veel later kwam Schiermonnikoog in handen van de familie Stachouwer, die zo'n 200 jaar eigenaar bleef.

De laatste privé-eigenaar was de adellijke Duitse familie Bernstorff, die het eiland in 1893 kocht. In 1945 werd het eiland na de tweede wereldoorlog als vijandelijk vermogen in beslag genomen en kwam het in handen van de Nederlandse Staat.

Met de bouw van het huidige dorp Schiermonnikoog, ook wel Oosterburen genoemd (en in het Schiermonnikoger dialect 'Aisterbun'), werd rond 1720 begonnen. Het dorp diende ter vervanging van het verder naar het westen gelegen dorp Westerburen (Wasterbun). Doordat het eiland langzaam maar zeker in oostelijke richting 'wandelt' verdween dat dorp langzamerhand in zee. Door toedoen van de familie Stachouwer kreeg het nieuwe dorp een zeer regelmatige opzet.

Eeuwenlang waren de zeevaart en visserij de belangrijkste bestaansmiddelen op Schiermonnikoog. Van 1872 tot 1934 was er op het eiland een zeevaartschool. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen veel eilanders terecht in de walvisvaart. De walviskaken in het dorp herinneren aan die periode. Tegenwoordig is het toerisme de belangrijkste inkomstenbron. De ongeveer 1000 inwoners verwelkomen ieder jaar zo'n 300.000 toeristen op het eiland, dat ze zelf liefkozend ook wel 'Lytje Pole' noemen (klein stukje grond, polletje).

Schiermonnikoog heeft nog een laatste onverwachte troef in handen die meewerkt aan de bekendheid van het mooie eiland. Het levert over het algemeen de eerste verkiezingsuitslag bij landelijke en gemeenteraadsverkiezingen.

Geheel in lijn met het karakter van het eiland zijn er veel georganiseerde activiteiten op Schiermonnikoog die een relatie hebben met natuur, flora en fauna. Onthaasten, wandelen, excursies, veel teveel om hier op te noemen. Voor een actueel overzicht gaat u het best naar de evenementenagenda van de VVV-Schiermonnikoog.  

Vlieland: een Fries waddeneiland met een 'Hollandse inslag'. Nadat het aanvankelijk toebehoorde aan de Friese Staten, is het eeuwenlang bestuurd door de Staten van Holland en later de provincie Noord Holland. Het eiland was daardoor lange tijd sterk gericht op Holland, en andersom.

Zo was er op het eiland een 'dependance' van de admiraliteit van Amsterdam (het huidige museum Trompshuys). En de post werd bijvoorbeeld bezorgd via het buureiland Texel. Door de relatie met het (rijke) Holland kwam het toerisme naar Vlieland al vroeg op gang. Al in 1906 werd op het eiland een VVV opgericht! De Hollandse invloed blijkt tenslotte uit het feit dat het oorspronkelijke dialect meer verwant is aan het Nederlands dan aan het Fries. In 1942 werd Vlieland (weer) bij Friesland gevoegd.

Ook landschappelijk gezien is Vlieland anders dan de overige Friese waddeneilanden. Zijn de oostelijk delen van Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog leeg, ruig en onbewoond, op Vlieland ligt juist aan de oostkant het enige dorp. Daar heeft zich ook het hoogste duin van de waddeneilanden gevormd: het bijna 40 meter hoge Vuurboetsduin, waar de vuurtoren op gebouwd is. Naarmate je verder naar het westen gaat, wordt het eiland leger, ruiger en onherbergzamer. De Vliehors (zie foto), het meest westelijke deel van het eiland, is een grote zandvlakte die voor een deel wordt gebruikt als militair oefenterrein. Ten noordwesten daarvan moeten in zee nog de resten liggen van het dorp West-Vlieland, dat in de achttiende eeuw definitief in de golven verdween.

Een ander verschil met de overige waddeneilanden is dat Vlieland vrijwel volledig bestaat uit duinen, bos en strand. Er is dan ook nauwelijks sprake (meer) van landbouw. Het enige vee op het eiland zijn geiten, Schotse Hooglanders en paarden, die vooral een functie hebben in het kader van het natuurbeheer.

Vlieland: anders dan de andere waddeneilanden. Maar in veel opzichten ook weer niet: de rust, de natuur, het licht, de zee, het strand, de duinen, de wolkenluchten, het onvermijdelijke vakantiegevoel...

ps. ben je benieuwd naar de vele activiteiten die georganiseerd worden op Vlieland kijk dan even op de evenementenkalender van VVV-Vlieland.