In Wommels was vroeger een echte kaashandel. In meerdere panden in het dorp zijn nog de kaaszolders zichtbaar. Vaak herkenbaar aan hun halfronde ramen. Het museum "It Tsiispakhûs" is gevestigd in een oud kaaspakhuis.

Dit gebouw dateert van 1905 en hoorde oorspronkelijk bij het woonhuis van kaashandelaar dat op de foto is te zien. In het kaaspakhuis is in de zijmuur nog de deur naar het woonhuis zichtbaar. De eerste steen is gelegd door Sierd Allards Zandstra (SAZ). Zijn initialen zijn nog te lezen in deze steen, ingemetseld naast de ingang aan de straatzijde.

Bij de ingang van It Tsiispakhús staat nog de grenspaal die aan de Slachte bij Kubaard de scheiding tussen het dijkonderhoud van de gemeentes Franeker en Franekeradeel aangeeft. En er is een steen te zien die het begin van de Slachte aangeeft.

De eerste, aan het eind van de 15e eeuw afgebrande kerk, was een kerk van tufsteen. Al in de 12e eeuw wordt de kerk genoemd. De huidige laatgotische Jacobikerk dateert uit begin 1500 en is gebouwd op een terp.

Aanvankelijk had de kerktoren een zadeldak, maar tijdens een verbouwing in 1862, heeft de kerk een spitse toren gekregen, gebouwd van een ander formaat en kleur stenen. Daarom werd er in 1873 besloten het schip en het koor te bepleisteren. In de jaren 1971-1972 werd dit pleisterwerk verwijderd en zijn oude elementen weer zichtbaar gemaakt. Aan de kant van de supermarkt is een gevelsteen met een tekst uit 1591 ingemetseld en de daar nog zichtbare deur in het midden dateert uit begin 1700. Het zou de ingang voor de adel kunnen zijn geweest, omdat dit gedeelte grenst aan het vroegere park van de adellijke familie Van Sminia.

Het interieur bestaat o.a. uit fraaie rouwborden en 17e-18e eeuws meubilair. In de toren van de kerk hangen twee klokken, die in de tweede wereldoorlog door de bezetter uit de kerktoren gehaald, om in Duitsland te worden omgesmolten. De grote klok kwam eerst in opslag in Giethoorn en is daar vanwege wateroverlast blijven staan. In juli 1945 kwam die klok weer terug in Wommels. De kleine klok werd vervoerd naar Hamburg, kwam gescheurd terug en werd in 1955 omgesmolten. Op 3 maart 1955 werd die klok weer in de toren geplaatst.

Aan de achterkant van de kerk bevindt zich nog een hek, dat een restant is van de eerste Sminiastate, gelegen aan de Terp, daar waar nu de supermarkt staat.Tot beginjaren vijftig stond dit toegangshek aan het begin van It Bosk.

Een deel van de gracht gegraven om het bos of Sminiapark van de eerste Sminiastate bestaat nu nog en is zichtbaar langs de Van Sminialeane. Na de afbraak van het slot rond 1870, werd het bos in 72 percelen verdeeld en verhuurd als volkstuintjes voor de Wommelser arbeiders.

De Wilhelmina-linde met prachtig hekwerk werd in december 1898 het dorp Wommels aangeboden door mej. Grelina Jacoba Stapert uit Amsterdam t.g.v. de inhuldiging van Koningin Wilhelmina. Jeugdportretten van de jonge koningin zijn verwerkt in het ronde hekwerk, dat is vervaardigd door de " Doetinchemse yzergietery ". Mej. Stapert voelde zich, via het door Karel V rond 1555 in de adelstand verheven geslacht Stapert uit Wommels, in een zelfde nauwe betrekking staan tot het dorp Wommels. De schenkster van de Wilhelminaboom , is verwant aan “de Staperts“ van Wommels, afstammelingen van Epe Stapert.

In Wommels vindt jaarlijks, sinds 1903, de Freule - kaatspartij plaats. Samen met de PC in Franeker één van de grootste Friese kaatswedstrijden. Het kaatsspel wordt al eeuwenlang in Wommels beoefend. Het perk lag voorheen bij de ringmuur, tegenover de kerk. Nog altijd heet deze straat De Keatsebaen (de kaatsbaan) Kaatsen op het grasveld van de Terp mocht pas in september, nadat de dorpsfeesten waren geweest. Later kreeg Wommels een kaatsveld, achter het gemeentehuis, waar tegenwoordig nog volop wordt gekaatst.

Toen in 1898 mr. Wiardus Willem Hopperus Buma burgemeester werd van Hennaarderadeel sloot hij zich aan bij de oude traditie en bouwde een nieuwe Sminiastate. Zijn moeder was nog geboren op de eerste Sminiastate. Het werd een grote moderne villa in Engelse stijl. Het landhuis bezat een druk uiterlijk met blauwe en rode dakpannen, mozaïeken en een torentje. Daarbij had de villa een grote prachtige tuin waarin de inwoners van Wommels ‘s zondags vrij mochten wandelen. Tuinman in deze tuin was de vader van de in Wommels geboren dichter Jacobus van Hattum. Sminiastate wordt ook wel de villa van de freule genoemd, omdat de freule als nicht van burgemeester Hopperus Buma, er regelmatig verbleef. In 1905 nam Buma onverwachts ontslag omdat hij genoeg had van de politieke en kerkelijke ruzies waarin hij verstrikt raakte en waartegen hij niet was opgewassen. Zijn villa liet hij in delen afbreken en in 30 scheepsladingen over de Zuiderzee naar Haarlem vervoeren, waar deze aan het Spaarne aan de zuidkant van de stad weer steen voor steen is opgebouwd. Onderweg naar Haarlem is één schip met stenen gezonken! In Haarlem kreeg de villa de naam Oldehove, helaas is deze in 1969 in vlammen opgegaan. In Wommels zijn een dam in de gracht (sloot) en het stenen bruggetje aan de van Sminialeane nog stille getuigen van de villatuin.