Zandbulten - dorp in Friesland
Zandbulten
Zandbulten is een streekdorp dat de status van dorp officieel niet bezit. Het wordt als streek bij Kollumerzwaag gerekend en nog eerder was het een buurschap van Westergeest. De streek is vanaf de 18de eeuw op de onontgonnen heide tot ontwikkeling gekomen. Vooral langs het toen nog niet verharde Wyldpaed met een concentratie van bebouwing bij de splitsing van paden bij wat tegenwoordig de Achterwei, Hanenburch en het Wyldpaed is. Op de grietenijkaart van Kollumerland in de atlas van Eekhoff was er toen al een buurt van verspreide bebouwing aanwezig.
Een deel van het Wyldpaed werd in 1866 van het overige afgesneden door de aanleg van de spoorbaan van Leeuwarden naar Groningen. Toen was de ontginning van de heide goeddeels voltooid en werd er op kleine rechthoekige noord-zuid gerichte percelen land gewerkt en gewoond in heidehutten of spitketen.
Vanaf het begin van de 20ste eeuw kwamen – gestimuleerd door de Woningwet – volkswoningen van baksteen tot stand. Aan het Wyldpaed zijn er omstreeks 1913 zeven gebouwd, waarvan nog enkele te herkennen zijn in verbouwde en meestal uitgebreide woningen. Het waren woningen met een smal voorhuis met flinke vensters voor toetreding van licht en lucht en daarachter een schuur onder doorschietende dakschilden. In de schuur kon kleinvee worden gestald of akkerbouwproducten worden opgeslagen. Zo konden de bewoners bij ander of los werk op hun eigen erf zorgen om voor eigen consumptie wat te produceren. De opbrengsten bleven op de schrale grond karig, maar dat verbeterde toen het vanaf het begin van de 20ste eeuw mogelijk was om kunstmest te gebruiken.
Na de oorlog heeft de vernieuwing Zandbulten ook niet overgeslagen. Aan de inmiddels verharde wegen werden meestal vrijstaande woningen op ruime kavels gebouwd. Maar er kwamen ook nog sociale woningen tot stand, zoals aan het hof van de Fedde de Vriesstraat tussen de driehoek van wegen met een complex van 24 woningen.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
