Westernijtsjerk - dorp in Friesland
Westernijtsjerk
Westernijtsjerk is een streekdorp dat mogelijk in de volle Middeleeuwen is ontstaan op een kwelderwal en tegen een dijkcomplex, de Hoge Herenweg, als een nieuwe (het ‘nij’ in de naam) nederzetting bij het veel oudere Marrum, waartoe het dikwijls als buurt wordt gerekend. De romaanse kerk wijst op een toch tamelijk hoge ouderdom. De kerkstichting wordt wel in verband gebracht met de inmiddels verdwenen state Jepma of Jeppema die ten noordoosten van de kerk op een ruim omgracht en tot tuin ingericht terrein lag. De nieuwe parochie zou door de Jeppema’s zijn bevorderd en de kerk op hun grond zijn gebouwd, waardoor een zeker patronage heeft bestaan.
De dorpsbebouwing ligt zuidwestelijk van de kerk. De huidige, vooral agrarische bebouwing ligt verspreid langs de Hoge Herenweg; bij de bajonetbocht is sprake van enige verdichting, een streek die in het verleden wel Lutkeburen werd genoemd. In de 17de eeuw moeten er om de kerk ook huizen hebben gestaan. Jepmastate is vermoedelijk aan het einde van de 18de eeuw afgebroken. De Ljouwerterdyk die om de bebouwing van Marrum is getrokken doorsnijdt de terreinen van de voormalige state. Voor de kerk ligt een groot parkeerterrein.
De eenbeukige kerk met driezijdige koorsluiting is toegewijd aan Sint-Oswaldus. Zij heeft een ongelede zadeldaktoren uit de 15de eeuw met twee oudere klokken (1385 en 1405). Het laat-romaanse schip is in de eerste helft van de 13de eeuw gemetseld van kloostermoppen. Het koor is gelijktijdig opgetrokken en vertoont op de hoeken gemetselde kolonnetten met ringvormige kapitelen. De kerkkap is omstreeks 1500 vernieuwd: het houten tongewelf met trekbalken is toen aangebracht. Het schip kreeg omstreeks 1800 steunberen en de vensters zijn toen van nieuwe dagkanten voorzien. Tussen het evenwichtige meubilair vallen de 17de-eeuwse herenbank, de barokke preekstoel en vooral de hoog-gotische bankwangen op. Ze zijn gesneden met fraai gedetailleerde en gevarieerde briefpanelen en bekroningen en dateren uit de eerste helft van de 16de eeuw.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
