Nieuwlanden - regio in Friesland
Nieuwlanden
De meeste Elfstedenschaatsers zullen zich er niet van bewust zijn dat ze het eerste deel van de tocht, van Leeuwarden naar Sneek, door een gebied rijden dat rond het jaar 1200 nog zee was: de Middelsee. Dat was een inham van de Waddenzee diep het land in, die westelijk langs Leeuwarden liep, ter hoogte van Raerd naar het westen afboog en pas bij Bolsward eindigde. Bij Raerd mondde het riviertje De Boorne uit in de Middelsee. Iets ten noorden van dat dorp ligt het zeer bijzondere Park Jongemastate, ook wel het Raerder bosk genoemd.
De Middelsee verdeelde Friesland in Westergo en Oostergo. Toen de zeearm dicht begon te slibben, werd ze vanaf het midden van de elfde eeuw vanuit het zuiden ingepolderd. De polders werden genoemd naar de dorpen die op de oevers van de (voormalige) zeearm lagen: Weidumer Nieuwland, Mantgumer Nieuwland, Wytgaarder Nieuwland, etcetera. De bebouwing in de ’nieuwlanden’ is tot op de dag van vandaag beperkt gebleven tot wat verspreide boerderijen. Het gebied kent daardoor een enorme openheid en prachtige vergezichten: voor velen Fryslân op zijn mooist.
De grens tussen het ’nieuwland’ en het ’oudland’ is in het landschap duidelijk herkenbaar aan de wat hoger gelegen, slingerende wegen over de dijken langs de voormalige Middelsee. Die kende tussen Easterwierrum en Boazum een ’flessenhals’: de beide oevers lagen daar nog geen kilometer van elkaar. De dijk tussen beide dorpen vormt het begin (of het eind) van de beroemde, ruim 42 kilometer lange Slachtedyk, die in 2000 voor het eerst het parcours en sfeervolle decor vormde voor de Slachtemarathon. Deze wordt sindsdien eens in de vier jaar georganiseerd. Maar u hoeft niet tot de volgende editie te wachten: de dijk is vrij toegankelijk. En als u op eigen houtje op pad gaat, ervaart u het prachtige landschap, de rust en de stilte des te meer! En natuurlijk mag u dan ook best een klein stukje van het traject lopen...
Precies tussen de oevers van de voormalige Middelsee loopt de Zwette, die lange tijd de belangrijkste verbinding was tussen Leeuwarden en Sneek. Verschillende dorpen op de oevers van de voormalige zeearm waren via opvaarten verbonden met de Zwette. Tegenwoordig is de Zwette onderdeel van de Middelsee-route. Door die in 2005 geopende vaarroute is het gebied tussen Leeuwarden, Sneek, Bolsward en Franeker ontsloten voor watersporters.
Van de dorpen op de oevers van de voormalige Middelsee is een aantal per boot bereikbaar. Boazum, gelegen aan de Boazumer Feart, is een sfeervol, schilderachtig dorp met een authentiek dorpscafé. Easterwierrum, bekend van het jaarlijkse Berne-iepenloftspul, ligt vlakbij de Zwette. Ter hoogte van het dorp zijn aanlegplaatsen gerealiseerd, net als bij Dearsum. Dat dorp was vroeger befaamd vanwege de veefokkerij. De boerderij van de internationaal vermaarde veefokker Durk Schaap, die in 1913 bezoek kreeg van koningin Wilhelmina en prins Hendrik, heeft thans een bestemming als luxe recreatiewoning en minicamping.
Mantgum ligt wat verder van de Zwette af, maar is bereikbaar via de Mantgumer Feart en heeft een eigen haventje. Wanneer u een wandeling maakt door de schilderachtige kern van het dorp zal het u niet verbazen dat die de status van beschermd dorpsgezicht heeft. Minstens even mooi is de Seerp van Galamawei, de weg naar het station langs de in 1883 geopende spoorlijn Leeuwarden-Sneek. Tegenover Mantgum, aan de overkant van de voormalige Middelsee ligt Reduzum, dat vanaf de Zwette ook bereikbaar is voor de kleine pleziervaart en een jachthaven met 30 ligplaatsen heeft. Op www.reduzum.com is onder meer te lezen dat het van oudsher een vooruitstrevend dorp is.
Maar ook als u geen watersporter bent, heeft dit gebied zeer veel te bieden. De rustige wegen en stille landweggetjes lenen zich bijvoorbeeld uitstekend om fietsen. Op die manier liggen ook de overige dorpen binnen handbereik. Neem bijvoorbeeld eens een kijkje in Jellum, dat bekendheid geniet door het jaarlijkse pompoenfestival in het derde weekend van september. Het vlakbij gelegen Bears is een bezoekje waard vanwege Bezoekerscentrum Uniastate. Van die state is de oorspronkelijke poort bewaard gebleven en worden de vroegere contouren weergegeven door middel van een stalen frame.
Een echte aanrader tenslotte is Weidum: een schilderachtig, enigszins deftig dorp met in het midden een unieke, prachtige open ruimte. Het westelijk deel daarvan, aan de voet van de terp (met daarop één van de mooiste kerken van Friesland), wordt gebruikt als kaatsveld. Een plaatje!
Colofon
FrieslandWonderland
