Noard 5: woonhuis
Dicht bij het marktplein, aan de hoofdstraat van Workum ligt het pand Noard 5. De hoofdstraat van Workum bestaat uit twee huizenrijen aan weerszijden van de in 1875 gedempte Wijmerts, die in verbinding stond met de Zuiderzee. De bewonersgeschiedenis van het huis is niet verder bekend dan 1749. De gevelsteen geeft echter aan dat het in 1663 gebouwd is. In 1792 werd het huis verkocht aan Daniel Bonifatius de Haer,die sinds 1785 eigenaar van het buurpand Noard 3 was. Hij gebruikte Noard 5 als koetshuis, stal en knechtenwoning bij zijn woonhuis, hetgeen met een ingrijpende verbouwing gepaard ging. Tot 1933 was het pand in gebruik als koetshuis.
De gevel vertoont een merkwaardige combinatie van een trapgevel en een gevelindeling door middel van pilasters. De pilasters zijn zeer rijk gedecoreerd met gebeeldhouwde festoenen welke geleverd werden door een beeldhouwer uit Leeuwarden. In 1792 werden grote staldeuren in de gevel geplaatst die tijdens de restauratie van 1985 weer werden verwijderd. De middelste pilasters werden aangeheeld maar niet voorzien van beeldhouwwerk zodat het verschil tussen oud en nieuw zichtbaar is.
Meer informatie over dit pand vind u hier.
Tekst: © Foto: © Jan Lafeber
Duinkersoord 33: reddingboothuis
Het reddingboothuis van de Noord- en Zuid-Hollandsche Redding Maatschappij staat vlak voor de laatste duinenrij ten noorden van het dorp Oost-Vlieland. Vanaf de oprichting van de maatschappij in 1825 was er een reddingboot op Vlieland gestationeerd in een loods in het dorp. Bij alarm moest een soms vier uur durende tocht met slede en vier paarden naar het strand worden afgelegd. Hier kwam in 1894 (zie gevelsteen) verandering in door de bouw van een nieuwe loods.
Het gebouw is opgetrokken in baksteen onder een ver overstekend zadeldak met Friese pannen. De voor- en achtergevel bezitten dubbele deuren onder een brede toog in twee kleuren metselwerk met daarboven een band die bedoeld was voor een gevelopschrift en een achthoekig bovenlicht. De daklijst is aan alle zijden voorzien van een zaagtand hetgeen, in combinatie met het overstekende dak, aan het geheel een chaletachtig voorkomen verschaft.
Het interieur was één grote ruimte. Een paar houten wanden scheidden de kleedruimte en het toilet voor de bemanning af. Een zolder boven de loods was voor de opslag van materialen. Tegenwoordig is er een kunstenaarsatelier en woning in gevestigd.
Meer informatie over dit pand vind u hier.
Tekst: © Foto: © Vereniging Hendrick de Keyser
Dorpsstraat 99: woonhuis
Dit in 1575 gebouwde huis werd in 1596 overgedragen aan de Admiraliteiten van Amsterdam en het Noorderkwartier. Volgens overlevering verbleven beroemde zeehelden als Maarten Harpertsz en Cornelis Tromp hier wanneer de oorlogsvloot aan de rede van Vlieland voor anker lag. Door de aanleg van het Noord-Hollands kanaal en de stichting van Den Helder als marinebasis verloor Vlieland haar betekenis voor de scheepvaart. In 1830 werd het ‘Landshuis' dan ook door de marine afgestoten en in gebruik genomen als woonhuis.
In 1896 brak een nieuwe episode aan toen de schilderes Betzy Berg, leerlinge van de zeeschilder H.W. Mesdag, het huis betrok en omdoopte in ‘Tromp's Huys'. In de tuin liet zij een atelier bouwen met uitzicht op zee. Na haar dood in 1922 werd het een woonhuismuseum waar men haar werk kon bewonderen. De collectie is tegenwoordig uitgebreid met historische voorwerpen en maritieme kaarten. In 2001 droeg de gemeente Vlieland het Tromp's Huys over aan Vereniging Hendrick de Keyser, samen met het voormalig Raadhuis (Dorpsstraat 148) en de reddingbootschuur (Duinkersoord 33).
Het gebouw had al in de 17de eeuw een behoorlijke omvang gezien het feit dat er drie stookplaatsen waren. Bij de restauratie van 1958 werd, ten behoeve van de museale functie, de tussenkamer voorzien van tegeltableau's, een hangschouw en een bedsteewand. De voorkamer bezit een zeer fraaie wandbetimmering met pilasters en alkoofnis voor een bed.
Meer informatie over dit pand vind u hier.
Tekst: © Foto: © Vereniging Hendrick de Keyser
Dorpsstraat 148: raadhuis
In 1855 werd het oude raadhuis uit 1598 vervangen door een nieuw gebouwtje. Van een welvarende gemeenschap van 4000 personen in de zeventiende eeuw, waren er in de negentiende eeuw slechts 500 inwoners over. Vlieland had toen zijn betekenis voor de internationale scheepvaart verloren door verzanding van het zeegat en de aanleg van het Noord-Hollands kanaal. Twee gevelstenen herinneren aan het oude raadhuis: een jaartalsteen (1598) en het gemeentewapen (een loodsboot in volle zee).
Het nieuwe raadhuis kreeg een dwarsgeplaatst schilddak, hoekschoorstenen en een klokkentoren afgedekt met een markante houten pet. Links van de entree bevond zich de burgemeesterskamer en rechts de raadzaal. In 1899 werd pal naast het raadhuis een dorpsschool gebouwd die inwendig met het raadhuis werd verbonden.
In 2004 werd de binnenzijde van het gebouw geheel gerestaureerd en de raadzaal, die nog steeds dienst doet als trouwlocatie, zoveel mogelijk teruggebracht naar de oorspronkelijke toestand. De witmarmeren schouw was bewaard en lag gedemonteerd op zolder.
Meer informatie over dit pand vind u hier.
Tekst: © Foto: © Vereniging Hendrick de Keyser
Vallaat 22: woonhuis
De geschiedenis van Vallaat 22 is 260 jaar verbonden geweest met de familie Kingma. De Makkumer schipper, reder, fabrikant en koopman Hylke Jans Kingma legde de basis van diverse bedrijven en het familievermogen. In 1748 bouwde hij het huis aan de Vallaat, waarschijnlijk met behoud van delen van een zeventiende eeuws woonhuis. Het huis kreeg een getrapte halsgevel met sierlijke ornamenten in natuursteen, in een ‘Friese variant' van de toen achttiende eeuwse Lodewijk XIV-stijl. Op de zolder van het huis werd een zeilmakerij ingericht, die later verplaatst werd naar een pakhuis. In 1773 en 1839 volgden ingrijpende verbouwingen van het huis en interieur.
Het huis werd bewoond door diverse generaties Kingma, tot het in 1951 overging naar Kingma's Bank. De bank, opgericht in 1869 als ‘kassierbureau van de Gebroeders Kingma', verbond het huis met buurpand Vallaat 20. Ook Vallaat 18 behoorde tot de firma. In 1952-1953 werd een restauratie en verbouwing uitgevoerd. Er werden historische bouwfragmenten, waaronder een 18de-eeuwse bedstedewand met porseleinkast, uit andere huizen ingebracht en het pand werd ingericht als deftig bankkantoor. Midden in Vallaat 22 werd een brandvrije bankruimte gebouwd en in de kelder kwam een betonnen kluis. De bank bleef in het huis gevestigd tot 1986 toen het in gebruik werd genomen als bestuurshuis van de Stichting Monumenten Makkum.
Eind 2009 kwam het huis in bezit van Vereniging Hendrick de Keyser. Een restauratie is in voorbereiding. De betonnen kluis en de bankruimte in het huis zorgen voor bouwkundige problemen. Zo rusten de eeuwenoude balklagen op de zware kluis die het huis doet zakken. Ook is het houtwerk van de balklagen aangetast.
Meer informatie over dit pand vind u hier.
