Swichum - dorp in

Swichum

©: FrieslandWonderland

Swichum is een terpdorp dat – getuige een vondst van bronzen voorwerpen – al voor het begin van de jaartelling op een kwelderwal in een moerassige streek omstreeks 400 voor Christus ontstond. Ten noorden van de nederzetting meanderde het Ouddiep richting het westen om bij Barrahuis in de Middelzee uit te komen. Ten oosten van het dorp lagen het Wargaastermeer en het Hempensermeer die respectievelijk in 1632 en 1785 zijn drooggemalen.

Swichum was over water in alle richtingen ontsloten. Vanaf de 10de eeuw zijn de landerijen ingepolderd en kwam ten noorden van Swichum een dijk langs het Ouddiep. Deze Swichumerdijk was de enige ontsluiting over land richting Barrahuis en dan over de Brédyk, naar Goutum en Leeuwarden. In 1864 kwam er een weg naar Wirdum en Wergea. De Oud Swichumerdijk verloor zijn betekenis op het gedeelte in het noorden van het dorp na.

De romaanse Nicolaas en Catharinakerk is in de eerste helft van de 13de eeuw gebouwd en behoort tot de vroegste bakstenen gebouwen van Friesland. De ronde koorsluiting is omstreeks 1300 tot stand gekomen. De toren is in 1883 ommetseld. In het koor is bij de recente restauratie achter een verwijderde steunbeer een rondboogvenster aangetroffen. Toen zijn ook twee grafkelders ontdekt. De laatste zijn van de familie Aytta die eeuwenlang de geschiedenis van het kleine dorp hebben gedomineerd. De Aytta’s hadden er een state, waar nu de kop-hals-rompboerderij Ayttastate uit 1847 staat. De beroemdste telg uit het geslacht is Wigle van Aytta die als Viglius als wetenschapper en bestuursjurist in de zuidelijke Nederlanden carrière maakte en een van de belangrijkste adviseurs van Karel V en Filips II werd. Hij liet in zijn Swichum een school en een ‘godshuis’, een huis voor arme bejaarden, (1572) bouwen dat in 1913 is afgebroken. Toen is de terp, op het kerkhof na, diep afgegraven. De bebouwing uit vooral de tientallen jaren rond 1900 van enige woningen en boerderijen, staat aan de oude dijk en de nieuwere ontsluitingsweg.