Surch
Surch is in doarp dat yn de ferdrukking kommen is efter it spinreach fan wegen by de kop fan de Ofslútdyk en in twatal wegen. Oarspronklik is it in komdoarp, mar om’ e tsjerke is de kearn yn de rin fan tiid wat ûndúdlik wurden, wylst de bebouwing fan de streken by de dyk lâns him fertichte. De seedyk op Deltahichte biedt in wrydsk útsjoch oer it doarp en de keale omjouwing. De wjerstribbigens fan it lânskip hat dichter Obe Postma, ôfkomstich út it tichtby lizzende Koarnjum, beskreaun yn De boerinne fan Surch:
Har earizer blinkt yn ‘e sinne fier Want it hiem leit heech en frij; En beammen waachse net te Surch: De see is te tichteby
De oare dyk is de Surcher slieperdyk dy’t yn 1732 oanlein wurde moast omdat de seedyk fan de Zuricher-Oordpolder slim oantaast wie troch de pealwjirm. Willem Loré hie it plan dêr foar makke. Loré’s diken ha flauwe talúds dy’t de wetterslach better brekke dan steile diken. Tsjin de soal fan de slieperdyk oan is de kompakte lintbebouwing by de Caspar di Roblesdyk lâns ûntwikkele.
Yn de jierren tusken 1922 en 1932 hat it doarp in drokte fan belang meimakke mei it oanlizzen fan de Ofslútdyk. De dykwurkers wennen yn in doarp fan barakken en sochten jûns fertier yn De Steenen Man wêr’t it der soms rûch oan ta gie. It barakkedoarp is ferdwûn, it hotel is noch altyd in aksint yn de bebouwing. De beskieden doarpsútwreiding leit yn it suden.
Surch hat in rom mei ipen omseame tsjerkhôf. Der stiet in lette neorenêssânse tsjerke út ûngefear 1905 mei mooglik noch in midsieuske kearn en in toer mei in achtsidige lantearne en in spits. It mitselwurk is fersierd mei rûnbôgenissen mei fersieringen fan keunststien. De gevel oan de noardkant is hielendal ticht, de súdgevel hat fjouwer rûnbôgefinsters. In Roosjen soe de arsjitekt wêze. In oannimmer mei dy namme wie by de fernijing fan de tsjerke fan Koarnwert belutsen.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
