Wjelsryp
Wjelsryp is in terpdoarp mei in frij losse struktuer. It doarp wie ûntsletten troch de Frjentsjerter Feart oan de westkant. De iennichste ûntslutingswei is yn súdlike rjochting oer de Wjelsrypstertille. Nei de brêge bûcht de dyk nei it westen en dêr leit de belangrykste buert fan Wjelsryp, it lange Westerein, mei in frij losse bebouwing fan meast lytse buorkerijen en huzen.
De doarpskom leit yn it noarden: de Greate Buorren mei útienrinnende bebouwing fan boarger en arbeiderswenten út foaral de 19e ieu. De strjithoeke oan de Galemawei wurdt markearre troch in moaie, evenwichtige notabele wenning. Oan de oare kant lizze bûten de doarpskom twa kop-romppleatsen dy’t beide in wyt ferve foarein ha. Súdlik leit de frij hege, keale terp mei dêr njonken de grutte pastorije, in karakteristike notabele wenning út 1877 op in fjouwerkante plattegrûn mei útboude middenpartij. Dêrop folget de Lytse Buorren mei net allinne wenten út de 19e ieu, mar yn súdlike rjochting ek jongere huzen, sels oant folkshúsfesting fan nei de oarloch ta. De skoalle út 1921 stiet op’ e hoeke mei de Galemawei mei dêr tsjinoer frijsteande gebouwen mei ûnder mear in stjelpbuorkerij en in grutte notabele wente, dy’t lykas de pastorije in fjouwerkant grûnplan hat.
Fanôf de kom fan de buorren is nei it suden ta de Tillewei oan de eastkant beboud mei foaral ticht by elkoar steande, mar wol frijsteande en goed fersoarge boargerhuzen út de perioade om en koart nei 1900. Wêrûnder in eksimplaar yn fernijingsstyl mei in portyk yn hoefizerfoarm. Oan de oare kant kamen yn de sechstiger en santiger jierren in pear rigen folkswenten.
De doarpstsjerke is yn oanlis 12eieusk en der wurdt sein dat de âlde kearn der noch is. De toer is boufallich wurden en stoarte yn 1836 yn. Foar de klokken waard dêrnei in houten tuorke op de westgevel setten. De tsjerke is doe ek hielendal ommitsele, sadat it in 19eieuske tsjerke wurden is yn Romaanske haadfoarmen, foaral troch it ynspringende hege koar.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
