Wiuwert
Wiuwert is in terpdoarp wêr’t eastlik fan de tsjerketerp in iepen gersplein leit, dat as keatsfjild brûkt wurdt. Dêr om hinne is de bebouwing fan wenten en buorkerijen groepearre. Oan de noardkant is dy frij sletten. Ek eastlik en oan de súdkant steane noch in wenning fan it notabele type en in buorkerij. Daliks eastlik fan de tsjerke stiet de pastorije, in moaie wenning yn eklektyske mingde styl mei in ferskaat oan fersieringen yn plaster. Njonken de pastorije leit in lytse stjelpbuorkerij frij fier nei foaren, lykas de grutte blokfoarmige wenning dy’t der neist stiet. Dêrnei springt de bebouwing werom en folget in rige wenten, wêrfan ien as kafee yn gebrûk is.
De moaiste rige wenten leit oan de eastkant fan it gersplein, in stik as fiif yn de breedte boude, karakteristike mar útienrinnende doarpswenten, wêrûnder ien hiele brede, dy’t twa wenten ûnderdak jout. Hjir efter leit wat mingde bebouwing.
Eastlik leit de buorskip Bessens. Even noardliker stie Thetingastate of Waltastate, wêr’t de Labadisten, in protestantske piëtistyske sekte, yn it lêste kwart fan de 17e ieu in koloanje hienen. Oan de súdlike útfalswei is fanôf it ein fan de 19e ieu lintbebouwing ta stân kommen. Wer súdliker, oan de Easterwierrumer Aldfeart, stie de foar 1900 stichte suvelfabryk dy’t tachtich jier letter as timmerfabryk yn gebrûk kaam. Oan de westkant fan it doarp is mear bedriuwichheid te finen. Oan de súdeastkant fan it âlde doarp is nijbou kommen, wêr by it arsjitektoanyske eksperimint net skoud is.
De tsjerke en toer steane op in hege terprest wêr’t yn 1866 gouden sieraden fûn binne. De tsjerke is fan sawat 1200, mar allinne de efter de stevige steunbear ferstoppe noardgevel hat noch in midsieusk karakter. It oare is faak ferboud: de lêste kear tusken 1860 en 1870, wêr by it koar en de súdgevel mei brune bakstien ommantele binne. De fan in protte dekorative effekten foarsjoene en mei ynsnuorre spits bekroande toer is yn 1888 wer boud. De tsjerke tanket har rom oan mysterieuze mummy’s yn de kelder ûnder it ferhege koar.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Doarpswurk
