Wetsens
Wetsens is in radiaal terpdoarp wêrfan de ovale ringwei noch foar mear as de helte bestiet. De rest fan de omfang fan de oarspronklike terp is oan in stik ringsleat en de perseelsgrinzen te werkennen. Oan de ringwei leit de bebouwing, foar in grut part pleatsen, dy’t oan de noardlike en oan de súdwestlike kant wat fertichting te kennen jout. De terp is grut west, mar is yn 1892 en 1896/97 foar in grut part ôfgroeven. Hjirtroch is de tsjerke fjouwer meter heech op in skerp ôfgroeven restant kommen te lizzen en is de Opgong frij steil. De pleats dy’t oan de súdwestlike kant binnen de ringwei stiet, leit op in net ôfgroeven part fan de terpsoal.
Eastlik hat it doarp mei it Jellegat in goede ûntsluting oer wetter: yn noardlike rjochting nei de Peazens en yn súdlike rjochting nei de Suderie. It Jellegat is lang de wichtichste wetterlossing foar West Dongeradiel west en faak oarsaak fan konflikten tusken de Dongeradielen. De wetteroerlêst koe der fan West nei East Dongeradiel ferpleatst wurde. By ekstreme waarsomstannichheden wie it Jellegat as in wetterfal.
Wetsens is sa geef bleaun troch de ôfsidige lizzing fan de ferbiningswei fan Dokkum nei Mitselwier en Easternijtsjerk. De oan Sint-Vitus wijde lytse tsjerke is út dowestien boud en is út de 12e ieu. De koarpartij, ynwindich heal rûn, útwindich fiifsidich, is út de earste ieuhelte. De hoeken binne aksintuearre troch pilastereftige kralen fan Bremer sânstien. It skip is yn de twadde ieuhelte boud. Beide sydgevels binne oer de hiele djipte fersierd mei in sparfjild dat oan de boppekant bekroand is troch in rûnbôgefries. Der binne spoaren fan oanbouwen mei kapellen, oan de súdkant bine dizze it dúdlikst. De tsjerke is yn it begjin fan de 16e ieu mei bakstien ferhege. Doe binne de ferwulven fuorthelle, spitsbôgefinsters oanbrocht en kaam oan de noardkant in let-goatyske yngongspartij. Yn 1842 is de sealdaktoer ynstoart en de westlike partij ferfongen troch in trijesidige sluting mei in lytse hingjende klokkestoel.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
