Tytsjerk
Tytsjerk is in streekdoarp dat ûntstien is yn de lette Midsieuwen. It doarp hie lykas oare doarpen yn de noardwestlike hoeke fan Tytsjerksteradiel in losse bebouwing oan of tichtby de dyk dy’t fan Toutenburg oan it ein fan de Swartewei nei Suwâld rûn. By de trijesprong fan de Simmerwei – wêr’t ek de tsjerke yn’ e buert stie – en súdliker, dy fan Spijkerboor, wie mear konsintraasje yn de bebouwing te finen. Op de gritenijkaart yn de atlas fan Schotanus út 1716 is ek te sjen dat Tytsjerk oan de westkant begrinze wurdt troch in tal dobben.
De Tegenwoordige Staat van Friesland fermelde oer Tytsjerk:’ Dit dorp ligt in ’t midden der wateren, die hier alle kanten samenvloeien. De Kerk, met een kloktoren voorzien, staat ten Zuiden van den rydweg, naar Groningen. Eertyds plag deeze weg met een groote bogt, tot omtrent halfweg Zuwoude, en van daar naar Hardegaryper Kerk te loopen, dat een grooten omweg maakte. … Aan ’t einde van de Zwarteweg liggen eenige aangenaame buitenplaatsen, als Haanenburg enz., die ook inzonderheid hier door vermaakelyk zyn, om dat men thans zo gemakkelyk tot dezelve van Leeuwarden kan komen, nu, de weleer zo gebrekkige, en by kwaad weder byna onbruikbaare Zwarteweg, zwaar is bepuind en steeds bruikbaar wordt gehouden. Het land is meest laag, en door hetzelve loopt in ’t Westen ’t Ouddeel: by de kerk staan weinige huizen.’
Fan de kaart yn de Eekhoff atlas út 1847 blykt dat by de tsjerke krekt bebouwingskonsintraasje ûntstien is. De tsjerke is yn 1892 fernijd ta in krústsjerke yn neorenêssânse foarmen nei ûntwerp fan W.C. de Groot dy’t yn 1905 ek de toer ferfong. Tytsjerk is fierder foaral yn it noarden ûntwikkele. Dit is begûn troch de halte fan it spoar Ljouwert – Grins út 1866.
Fan de jierren sechstich ôf is noardlik fan it spoar en efter it bûtenferbliuw Vijversburg en Stichting Op Toutenburg, dy’t eins ta it doarp Ryptsjerk hearden, in grutte forinzewyk ûntstien.
Resint kaam der ek wer wenningbou súdlik fan it spoar ta stân.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
