Sint Jansgea
St.Jansgea is in streekdoarp fan midsieuske komôf op in ûntginningsas dy’t fan noardeast nei súdwest rint en wêr’t Rotstergaast en Reahel ek diel fan útmeitsje. Op de betiidste kaart dy’t St.Jansgea yn byld bringt, de kaart yn de Schotanusatlas fan 1718, is it doarp in nochal ticht beboude streek fan huzen en buorkerijen noardlik fan de dyk mei wat boulân en fierder feanlân. De tsjerke stie doe noardlik en frij fier by de streek wei.
Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland waard yn 1788 oer it doarp meld: ‘dit Dorp is ten opzigte der stemmen, .. het grootste der geheele Grieteny; ’t zelve ligt zeer vermaaklyk in ’t geboomte, … aan den rydweg van Rottum, die in ’t Zuiden hier langs loopt naar Rotster-Haule, Rohel en Doniawerstal. Ten Noorden van ’t zelve liggen laage veenlanden en ten Zuiden Miedlanden.’ Yn de twadde helte fan de 18e ieu baggeren de Gietersen by St.Jansgea en Rotsterhaule leechfean út om dy te bewurken ta turf. Op de gritenijkaart yn de atlas fan Eekhoff is te sjen dat de grutskalige ferfeaningen fan de landerijen net folle oerlitten hat en dat de streek as in raffelige kade tusken de feanplassen leit. Tagelyk wie de bebouwing by de Streek lâns fertichte.
Nei de ynpoldering en it yn kultuer bringen fan it lân is de Streek fertichte ta in lintbebouwing dy’t oan de noardkant noch altyd tichter is dan oan de súdkant fan de Streek. Fan de âlde Streek ôf is noch dúdliker dan yn it buordoarp Rotsterhaule te ûnderfinen, hoe leech it lân leit.
De resinte útwreidingswyk leit ek yn de djipte fan de polder. Grutte bakkers fan roggebrea en koeke ha harren spoaren neilitten. Oan de Hege Dyk / Molestelle stiet in mole út 1857 en it gemaaltsje De Grie yn nij saaklike styl út 1931, dy’t beide op harren tiid de polder frijwaarden fan wetteroerlêst. De doarpstsjerke út 1864 is troch brân fernield en yn 1963 is der in moderne tsjerke boud.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
