Rinsumageast
Rinsumageast is as streekdoarp op in sânrêch – fandêr ‘ geast’ yn de namme – op de oergang fan de klaai yn it noarden en it fean yn it suden ûntstien yn de Midsieuwen. Doe ferstigen de haadlingen har dêr dy’t Juwsmastate, Eysingastate, Melkamastate en Tjaardastate yn of tichtby it doarp stichten. De earste ferdwûn al gau; Tjaardastate, in echt kastiel, stie noch oant 1834 súdlik fan de tsjerke. Troch dizze staten wie Rinsumageast in deftich doarp. Yn de folle Midsieuwen waard noardlik fan it doarp it kleaster Klaarkamp stichte: it soe ta ien fan de grutste kleasters fan Fryslân útgroeie.
Fan de 17e ieu ôf hat it doarp him ûntwikkele by de Moark lâns, it wetter dat oant by de Trynwâlden yn noardlik Tytsjerksteradiel rûn. Heaks dêr op in groeven feart mei in yn 1648 oanlein trekpaad nei de Dokkumer Ie. Yn dit swierwichtige doarp hienen dan ek it gritenij – en letter gemeentebestjoer sit. De herberch dy’t ek as rjochthûs brûkt waard, stiet op’ e hoeke fan de Rjochthûsstrjitte en Van Aylvawei en is nei alle gedachten fan ûngefear 1700. It is in mânsk, twa boulagen tellend pân mei pilasters yn de gevels.
Doe’t yn 1881 in nij riedshûs yn Damwâld (Moarmerwâld) boud waard, rekke it syn funksje foar it bestjoer kwyt. By de freonlike doarpsgrêft lâns steane noch altyd kreaze doarpswenningen, wêrfan inkele fan it notabele type en respektabele leeftyd.
De Tjaardawei giet fan de kearn út yn westlike rjochting. Dêr riist de tsjerke mei dûbel skip en sealdaktoer op. It rûne koar is it âldst, fan ûngefear 1100, miskien sels earder. Der is yn de 12e ieu in skip mei sydbeuken byboud. De sydbeuken binne letter ferdwûn en de muorren fan it skip ticht setten. It muorrewurk fertelt dat mei grutte bôgen. Under it koar is yn de 14e of begjin 16e ieu in kript yngroeven en oanklaaid mei gâns âld materiaal: in mysterieuze romte. Oan it begjin fan de 16e ieu is de grutte súdbeuk boud. De toer kaam yn 1610.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
