Toppenhuzen
Toppenhuzen is, krekt lyk as Twellingea fan oarsprong in feartdoarp oan it Ges yn it leechlizzende lân súdeastlik fan Snits. It is om it jier 1000 hinne ûntstien. Op de kaart fan Schotanus út 1716 stiet de losse bebouwing foaral by de westkant fan It Ges lâns; yn ‘e midden, by in bocht stiet de tsjerke.
De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1788: “het eerste Dorp in rang onder de Buitendykster Dorpen ... ligt aan eene Oude Vaart, die uit de Houkevaart naar Uitwellingerga loopt: ter weerszyden van deeze vaart heeft men de meeste huizen en plaatsen, die onder dit Dorp behooren; terwyl zich de landeryen Noordwaarts uitstrekken tot aan de gerechtigheid van Sneek; Westwaards, alwaar de vaart naar Langweer doorvloeit, en ook de Witte en Zwarte Brekken gelegen zyn, tot aan het Kruiswater of de Jouwster vaart, en Zuidwaarts tot aan de landen van Uitwellingerga. ... Weleer had men hier twee Staten of Stinzen, met naame Sjaarda Stins, en dat van een zekeren Pier Foppes.” De Sjaarda of Sjaardema stins hat by de tsjerke oan de oare kant fan It Ges stien.
De hjoeddeiske tsjerke is boud yn 1695 yn opdracht fan grytman D.G. van Burmania. It is in sealtsjerke mei in trijekantige sluting dy’t yn 1834 hersteld is en wêrby’t yn 1817 in toer yn trije segminten mei in ynsnuorre spits oplutsen is.
Op de kaart yn de Eekhoff-atlas út 1851 is it doarp amper feroare, al leit der westlik fan de bebouwing in kronkelich paad. Oer lân rekke it doarp pas echt ûntsluten doe’t yn 1866-1868 westlik fan en sawat parallel oan de feart, de dyk Snits-Twellingea oanlein waard. Der ûntwikkele him oan wjerskanten fan dizze dyk bebouwing fan benammen frijsteande wenningen. Oan de oriïntaasje fan de oan It Ges steande agraryske bebouwing is te sjen dat it doarp yn eardere tiid op dizze feart rjochte wie. Westlik fan de Tsjerkebuorren is nei de Twadde Wrâldoarloch flink wat wenningbou ta stân kommen, foar in grut part folkshúsfesting.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
