Aldlemmer
Aldlemmer is in lang agrarysk streekdoarp dat yn 1165 foar it earst yn de boarnen foarkomt en dat oan de súdkand fan de âlde Weerdijk ûntstien is. Dizze Weerdijk is dúdlik oanjûn op de gritenijkaart yn de atlas fan Schotanus út 1716 en slingere him troch it westen en noarden fan Weststellingwerf hinne, kommende út it suden by Aldetrine. Hy gie mei in bocht troch Aldlemmer en Nijelemmer hinne en mei twa heakse bochten noch fierder nei it easten ta troch Nijeholtwâlde hinne om by Aldeholtwâlde wer in bocht nei it suden te meitsjen oan de westlike flank fan Teridzert ta.
Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland waard yn 1788 meld: “dit Dorp heeft zo wel als het voorige Scherpenzeel eene kerk. En plag weleer beroemd te zyn wegens de menigte van turf, die ‘er jaarlyks gegraaven werd; doch thans is deeze voorraad genoegzaam ten einde; ook zyn de drie Schipslooten, die uit deeze veenen naar de Kuinder loopen, reeds vervallen. Weleer plagten hier ook bouwlanden te zyn binnen den Weerdyk; doch thans ziet men hier niet anders dan weid- en hooilanden.” Op de gritenijkaart yn de atlas fan Eekhoff út 1850 binne de spoaren fan de ferfeanings te sjen. It doarp leit dan noardeastlik fan de yn 1748 groeven Jonkers- of Helomafeart. De streek is in fuortsetting fan de lintbebouwing fan Skerpenseel-Munnikebuorren.
Binne dy doarpen frij konsintrearre beboud, Aldlemmer hat in folle lossere struktuer oan de Hoofdweg, de Kerkeweg en, wat noardliker by de trochgeande rûte, de Hogeweg lâns. De bebouwing hat in mear agrarysk karakter mei nochal aardich wat soms grutte boerepleatsen. Tichtby de trijesprong is de bebouwing kompakter en stean der mear wenningen.
Krekt noardlik fan de trijesprong stiet de doarpstsjerke, oriïntearre en op in fersoarge tsjerkhôf. Se is in trijekantich sletten sealtsjerke út 1794 mei in foargevel mei rôlewurk-voluten. Yn 1869 is de geveltoer ferriisd en dizze draacht in yn 1629 getten liedklok. Yn de tsjerke stiet in preekstoel fan om-ende-by 1700. De pastorije is yn 1880 yn in dekorative mingstyl boud.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
