©: FrieslandWonderland

Oentsjerk is in streekdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is op de sânrêch dêr’t ek de oare doarpen fan de Trynwâlden – Gytsjerk en Aldtsjerk – op lizze. Op de gritenijkaart yn de Schotanus-atlas út 1716 stiet de bebouwing ferspraat oan wat leanen eastlik fan de dyk troch de Trynwâlden. It doarp hat in ûntslutingsfeart nei it westen ta, nei de Moark.

De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1786: “Dit dorp is zeer vermaaklyk, zo weegens de schoone plantagien en bouwlanden, die oostwaarts tot aan de Zwarte Broek loopen... Westwaarts aan loopen de landeryen deezes dorps over de Mork tot aan Wyns .... De state Eysinga ligt in ‘t Noorden des dorps, en was van ouds eene fraaie plaats; aan den oostkant heeft men Heemstra state .... Stania ligt een weinig ten Noorden, en is in laater tyd geheel weggebroken; doch van nieuws af opgebouwd, door wylen den Heere Hans Hendrik van Haersma, in leven Grietman over Oostdongeradeel, die hier ook eene schoone plantagie heeft aangelegd.”

Op de Eekhoff-kaart út 1847 docht bliken dat der in ridlik tichte lintbebouwing by de dyk lâns groeid is. Fan de wat fansiden steande tsjerke datearret it skip fan om-ende-by 1230. Yn de 14e ieu is hjir in toer tsjinoan boud dy’t healwei de 17e ieu oan twa kanten foarsjoen is fan in klamplaach en doe mooglik ek in sealdak krigen hat. It ynterieur befettet fraai meubilêr. De grifformearde tsjerke (1874, ferboud 1907) stiet oan in pleineftige ferbreding fan de trochgeande dyk.

Staniastate stiet yn in rom park, in kloek lânhûs út 1853 mei in skiednis dy’t folle âlder is, boud yn in ynbannich neoklassissisme mei in bordes en balkon op twa hurdstiennen pylders. De om 1738 hinne nei ûntwerp fan J.H. Knoop oanleine formele tún is yn 1821 troch Lucas Roodbaard omfoarme ta ien fan de fraaiste parken yn lânskipsstyl fan Fryslân. Krektlyk as de buordoarpen groeide Oentsjerk út ta in forinzedoarp: de útwreidings kamen allinne oan de eastkant fan de trochgeande dyk.

Colofon

Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Doarpswurk

© Foto voorblad: FrieslandWonderland