Muntsjesyl
Mûntsjesyl is in komdoarp dat yn de lette Midsieuwen ûntstien is by de yn 1476 troch de cisterciënzer monniken fan Gerkeskleaster boude slûs yn de Lauwers, dy’t it troch harren yndike lân beskermje moast. De slûs is in pear kear ferlein en fernijd. Oan ‘e ein fan de 16e ieu is der in ferdigeningsskâns oanlein. De bou fan de tsjintwurdige slûs yn 1741 foarme in ûnderdiel yn de ferbettering fan it Syldjip en Mûntsjebuorster Ryd. Yn de jierren 1874-1877 is de dyk fan Nittershoeke en Zoutkamp oanlein en sadwaande waarden de diken by Mûntsjesyl slieperdiken en hie de slûs gjin (see)wetterkearende funksje mear.
Yn 1882 waard wat eastliker ta befoardering fan de ôfwettering in streamkanaal groeven en in grutte spuislûs oanlein. Dizze ymponearjende slûs bestiet út alve ôfslútbere streamgatten en oan de bûtekant in fan steunbearen foarsjoene hege kearmuorre. Oan de binnekant is in brêge oer de streamgatten hinne lein. De delsetting dy’t him westlik fan de slûs ûntwikkele is, nettsjinsteande dat der yn 1665 al in tsjerke stichte waard, lange tiid in buorskip ûnder Boerum bleaun. De tsjerke is yn 1899 fernijd yn in min of mear neorenêssânsestyl nei ûntwerp fan de yn dizze streek tige aktive arsjitekt H.A. Zondag. It is in sealtsjerke mei in sierlik tagongsportaal en in iepen bewurke houten tuorke op de foargevel dat noch datearret út in ferbouwing fan 1856.
De grifformearden lieten yn 1912-1914 in navenant flinke tsjerke bouwe nei ûntwerp fan arsjitekt Egbert Reitsma. Dit is ek in sealtsjerke mar dizze hat in út de foargevel boude toer dy’t mei flankearre romten in aardige frontpartij foarmje.
In tredde bouwurk dat it doarp silhûet ferskaft is de Mûntsjesylster Mûne dy’t ek wol ‘Rust Roest’ neamd wurdt. It is in mei reid dutsen achtkante stellingmûne op in stiennen ûnderbou út 1856. Hy is boud as pelmûne mar no as nôtmûne yn gebrûk. Oan de rânen en yn de buert fan it doarp binne gâns monumintale boerepleatsen te finen.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
