Jiskenhuzen
Jiskenhuzen is in komdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is op sângrûnen dy’t wat heger leinen dan de omjouwing. Yn de 17e ieu stie yn dit doarp in rjochtshûs fan de gritenij. Op de kaart fan Doniawerstal yn de atlas fan Schotanus (1718) wie it as in ridlik konsintrearre groep huzen yntekene. Lykwols waard it yn it lêst fan de 18e ieu yn de Tegenwoordige Staat van Friesland meld as: “dit Dorpje is niet groot van omtrek, doch heeft by de Kerk eene maatige Binnenbuurt: er zyn maar zeven Boerenplaatsen, en veel land is tot bosch aangelegd.”
Doe waard der ek meld dat der in dyk rjochting Wâldsein lei, dy’t yn 1782 oanlein wie en dwers troch de Grutte Jiskenhúster Mar rûn. Alhiel yn it suden fan dy mar rieden al karren troch it wetter, mar de spoaren slieten sa út dat it needsaaklik wie om de rydwei oan te lizzen. Dat gedielte fan ‘e mar is yn ‘e tuskentiid ynpoldere. Ien en oar barde ek mei de Lytse Jiskenhúsrer Mar, dy’t noardwestlik fan it doarp lei. Sadwaande waard it doarp dêrnei troch de doarpsopfeart ferbûn mei de grutte mar.
De haadstrjitte, de Bramerstraat hat in sletten en tige fariearde bebouwing, dy’t gruttendiels út it lêst fan de 19e en de betide 20e ieu stammet. Oan de eastkant dêr‘t de Bramerstraat en de Troelstraweg – de dyk nei Teroele – by elkoar komme en dêr in gersplantsoen foarmje, stiet de ienfâldige grifformearde tsjerke. De sealtsjerke mei in rjochte koarsluting en in houten geveltoer mei ynsnuorre spits datearret út it lêst fan de 19e ieu. Mar de foarkant is yn de tweintiger jierren feroare. Njonken de tsjerke stiet de pastorije, in aardige filla dy ‘t diels bepleistere is, yn de fernijingsstyl fan even nei 1900.
Oan de westkant fan it doarp stiet de eardere herfoarme tsjerke, in sealtsjerke dy‘t boud is yn 1935, dy‘t in âldere, út ûngefear 1800 datearjende foargongster ferfong. De tsjerke wurdt brûkt as sylskoalle. Súdwestlik fan it doarp leit in kreas yn it grien ynpakte delsetting foar wetterrekreaasje.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
