Om Starum hinne
It meast súdwestlike puntsje fan it fêstelân fan Fryslân is in nijsgjirrige hoeke. Mei de auto is it in úthoeke dêr’tst net gau komst. En it boemeltsje Snits – Starum: dêr sitte net grutte kloften minsken yn.... It is dan ek in prachtich, stil gebiet. De woldiedige rêst fan hjoed is in grut ferskil mei it drokke en warbere ferline.
Yn 991 waard Starum plondere troch de Wytsingen (Noarmannen). Blykber wie it yn dy tiid al in woltierige, rike stêd. Tanksij de strategyske lizzing oan de Sudersee wie Starum yn de trettjinde ieu sels útgroeid ta de wichtichste stêd fan Fryslân. doe`t de Hollânske greve Willem IV yn 1345 Starum feroverje woe, liet er in part fan syn float noardlik fan de stêd oan lân gean. De rest fan it leger gie by Laaksum oan lân en soe oer Warns nei Starum optsjen. De fjildslach dy`t dêrnei kaam, is letter ferneamd wurden as de Slach by Warns, dy’t einige yn in jammerdearlike nederlaach foar de Hollanners en de dea fan greve Willem. De dyk fan Skarl nei Warns, dêr`t de Hollânske ridders harren ûndergong temjitte gienen, hiet oant fier yn de tweintichste ieu noch ’de ferkearde wei’ en wurdt yn de folksmûle noch altyd sa neamd. By it monumint op it Reaklif, in swerfstien mei de tekst ’Leaver dea as slaaf’, wurdt de slach alle jierren op de lêste sneon fan septimber betocht.
Starum koe tiden fan grutte bloei, mar ek fan delgong en ferfal. Dat is ek it ûnderwerp fan de prachtige sêge fan It Frouke fan Starum. By de âlde haven stiet in byld fan dizze heechhertige, rike widdo dy’t, sa wol it ferhaal, it ûntstean fan it Frouwesân feroarsake hat: in ûndjipte foar de kust dy`t de skipfeart hindere en sa de oarsaak wêze soe foar de delgong fan de stêd.
Oan it begjin fan de njoggentjinde ieu wie Starum net folle mear as in neatich fiskersdoarpke. In nije ympuls wie de spoarferbining mei Snits (1885) en benammen de feartsjinst op Inkhuzen dy`t in jier letter út ein sette. Yn 1888 wie der in botsing tusken de twa stoomrêdboaten ’Friesland’ en ’Holland’. Dý ’slach’ wie foar Hollân: de ’Friesland’ ferdwûn spitigernôch ûnder wetter. Yn 1899 waard de earste fan trije stoomponten yn gebrûk nommen, dêr`t treinwagons op riden wurde koene. Yn 1916, it topjier, waarden mar leafst 340.000 passazjiers en 43.000 goederewagons oerset.
Hjoed de dei is Starum in slommerjend, prachtich Iselmarstedsje dat benammen yn de simmer ta libben komt tanksij it wettersporttoerisme. Mar ek foar net-boatsjeminsken is it stedsje in besite mear as wurdich. Priuw al kuierjend de unike sfear. Stap ris binnen by Atelier Basalt, Kunsthuis Stavoren, Galerie De Staverse Jol. Of sjoch ris yn Toankamer ’t Ponthûs. En wolle jo dochs it wetter op, meitsje dan mei de hjoeddeiske, toeristyske feartsjinst in oertocht nei Inkhuzen.
Molkwar en Warns wienen earder ek, tanksij de hannel en seefeart, woltierige plakken. Om de eilantsjes dêr`t it op boud waard, stie Molkwar lang bekend as it ’Friese Doolhof’ of ’Venetië van het Noorden’. In oare bynamme wie ’Heksenhol’, dêr`t mei ferwiisd waard nei de froulju waans manlju faak lang op see bleaunen. It doarp stie bekend om de hannel yn swannepikelfleis en hie in eigen fertsjintwurdiging yn Amsterdam. Sûnt 1916 wurdt yn it doarp de ferneamde Molkwarder Koeke makke, in spesifike Fryske lekkernij. Yn de oarspronklike bakkerij sit hjoed de dei in Oudheidkamer met teeskinkerij.
Warns
It gebiet is net allinne om de rike en rûzige skiednis en de hjoeddeiske toeristyske fasiliteiten de muoite fan in besite wurdich, mar ek en faaks wol benammen om it prachtige lânskip, de natuer en de rêst. It hege Reaklif, it skildereftige haventsje fan Laaksum, de leech lizzende Sudermarpolder, de eardere seedyk, de bûtendykse natuergebieten Mokkebank en Bocht van Molkwar en de wide Iselmar, dat troch de pleatselike befolking net om ’e nocht noch altyd "de See" neamd wurdt Dat is allegear it skitterjende dekôr dêr`t men hearlik yn fytse kin, kuierje of gewoon genietsje!
Colofon
FrieslandWonderland
