Nijsgjirrichheden yn Swichum

De schilderachtige Sint-Nicolaaskerk staat op het restant van de afgegraven terp. Het bakstenen schip zal in de eerste helft van de 13de eeuw van gemêleerd rode baksteen zijn gebouwd; onderzoek van het hout in de kap heeft uitgewezen dat gedeelten uit 1234 dateren. De kerk behoort tot de vroegste kerken die van baksteen zijn gebouwd. Het rondgesloten koor is aan het einde van deze eeuw toegevoegd. De kleine rondgesloten vensters, waar hier en daar nog sporen van zijn te zien, zijn vervangen door spitsboogvensters, waarvan weer één is dichtgezet. Daardoor werden steunberen noodzakelijk. Bovendien is in de zuidmuur een rondbogig spoor van een met gele steen dichtgemetselde ingang te zien; in de noordmuur is de huidige, in de vroege 19de eeuw gevormde ingang waarschijnlijk in de plaats gekomen van de oude. Het muurwerk is bekroond met een fraai rondboogfries op kraagsteentjes; bij het koor is het fries kepervormig. Enkele van deze kraagsteentjes zijn bewerkt tot onder meer kopjes en ballen.

Even rechts van het eerste zuidelijke venster zit zomaar een gele kloostermop in het muurwerk met een reliëf van een schaal met druiventrossen. Aan de oostzijde zit een vensterspoor half achter een steunbeer, maar iets noordelijker kwam achter een beer een gaaf venster tevoorschijn. Deze beer trok eerder dan dat hij steunde en hij is bij de restauratie in 1995-’97 weggehaald, waarna het overgebleven stompje een dekplaat kreeg met het rijmpje: ‘Hier stond een beer, hij is niet meer’. In de noordelijke koorgevel is toen bovendien een piscina ontdekt. De 14de-eeuwse zadeldaktoren is in 1882 bekapt en beklampt met kleine steen die bij de jongste restauratie geheel moest worden vernieuwd.

Onder het houten tongewelf heeft de kerk een ingetogen interieur met 19de-eeuws meubilair. In het zuidelijke koorvenster zijn vier fraaie 17de-eeuwse gebrandschilderde glaasjes met bloemen en een papegaai verwerkt die afkomstig zijn uit het adellijke woonhuis Ayttastate, dat ten zuiden van de kerk stond. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Boustyl: Romaansk
Datearring: 13de ieu
Restauraasje: 1997/1998

Lizzing:
Swichum bestie oarspronklik út in natuerlike ferheging tusken sompen en marren yn. Yn de tsiende ieu krige Swichum troch it oanlizzen fan diken in fêste ferbining mei Goutum en Ljouwert. Op de foar in part ôfgroeven doarpsterp stiet de Nikolaastsjerke út it jier 1234, wijd oan de hillige Nikolaas fan Myra.

Eksterieur:
Dizze tsjerke is ien fan de earste tsjerken fan bakstien yn Fryslân. De tsjerke hat prachtige rûnbôgefinsters, in piscina, in hagioskoop en in heal fuortwurke poartsje.
Tsjerke en toer litte alderhanne spoaren sjen fan de skiednis: dêryn spile de famylje fan haadling Wigle fan Aytta in wichtige rol. Nei dy famylje ferwize grêf- en gevelstiennen en in oantal prachtige brânskildere rútsjes út 1626 mei ûnder oare ôfbyldings fan in titelroas, tulp en papagaai. Yn de toer hingje twa klokken, ien út 1438 en in klok fan Geert van Wou jr. út 1548. Tanksij de opskriften op dy klokken is bekend dat de Hillige Nikolaas en Katarina, de patrones van fammen en filosofen, de patroanhilligen fan dizze tsjerke wienen.

Ynterieur:
Der binne noch hieltyd taastbere oerbliuwsels fan de bân mei de aadlike famylje dy’t in soad foar it doarp betsjutten hat: de Aytta’s. Yn de tsjerke binne twa grêfkelders fan de famylje Aytta bleatlein.

Gebrûk hjoed-de-dei:
Der wurde in soad houliken sletten yn Swichum sûnt de tsjerke ien fan de offisjele troulokaasjes fan Ljouwert is. Ien op de tsien lit syn houlik dêrnei ek tsjerklik befêstigje mei in sels meinommen pastor, want Swichum falt tsjintwurdich net mear ûnder in tsjerklijke gemeente. Doop- of routsjinsten kinne op deselde wize organisearre wurde.
Foar it oare hâldt Doarpsbelang yn de tsjerke syn nijjierssûpke en mei Sinte Merten krije de bern dêr waarme sûkelarje. De (lei)linebeammen en de stiennen muorre om it tsjerkhôf jouwe in skildereftich gesicht op de terp dy’t iensum yn it lân leit. Op it hôf binne âlde en moderne grêfmonuminten te bewûnderjen mei hiel ferskillende foarbyden fan grêfsymbolyk.