De Orangerie

Dit oude boerenhuis hoorde in vroegertijden bij Osinga State. De 'Orangerie', zoals het gebouw sinds jaar en dag genoemd wordt, was de plaats waar de bewoners van Osinga State ‘s winters hun uitheemse bloemen en planten onderbrachten. Deze sierden zomers de slottuin, maar moesten winters een veiliger stekje opzoeken.

Ook was het ooit een stalling, waar de paarden en koeien van de bewoners van Osinga State onderdak vonden. De kleine dubbele deur in de zijmuur (evenwijdig met de Osingaleane) is typisch voor de boerderijen in Langweer. De landerijen die bij de boerderij hoorden waren alleen over het water te bereiken. Het vaarwater de Wymerts liep hier langs de muur. Men meerde dan een praam met hooi langs de oever bij deze zijdeur en bracht zo het hooi onder dak. De Wymerts, een belangrijk vaarwater dat dwars door Langweer liep, is inmiddels uit het dorpsbeeld verdwenen.

De Waag

Ondanks het feit dat Langweer altijd een dorp van bescheiden omvang is geweest, had Langweer lange tijd een eigen waag en een weekmarkt. Het dorp werd dan ook onder de aanzienlijke dorpen, zoals Makkum en Koudum, gerekend.
Deze uit 1879 stammende Waag is waarschijnlijk de derde die in Langweer werd gebouwd. De eerste twee stonden achter herberg De Drie Zwaantjes.

De hoofdproducten voor de Langweerder markt en waag waren boter en kaas, die door de boeren in de wijde omgeving werden aangevoerd. Het vervoer ging daarbij over het water, omdat Langweer over het land bijna onbereikbaar was. De waag bracht met zich mee dat er in Langweer ook op bescheiden schaal industrie ontstond, zoals bijvoorbeeld een kuiperij (productie/reparatie van botervaten), en een leerlooierij. Het gebouwtje is tot in 1906 als waag in functie gebleven.

De Weversstreek

De naam zegt het al: in de Weversstreek woonden en werkten eertijds de wevers. Dit oude deel van Langweer was, met name tussen de Weversstreek en de Stevenshoek, vroeger voor een groot deel volgebouwd met dicht op elkaar gebouwde kleine arbeiderswoningen, waartussen een aantal kleine steegjes als straatjes functioneerde. Alhoewel: tegenwoordig zouden wij er moeite mee hebben deze armzalige één-kamer-gebouwtjes als woonhuizen te betitelen.

Douma State

Een ander ‘huis van stand’ was Douma State, een state die nog mooier moet zijn geweest dan Osinga State. Dit gebouw stond op de plaats waar nu 'Herberg De Wielen' is gevestigd.
Wanneer deze state werd gebouwd is niet bekend, wel dat hij al in de zestiende eeuw werd bewoond. In de ‘hovinge’ (de tuin) van deze state, iets meer naar de Buorren toe, stond nog een versterking, de Douma Stins genoemd. Deze stins was geheel met grachten omgeven en werd in 1517 door Bourgondische soldaten platgebrand. Tussen de state en de stins stond ooit nog een derde gebouw, direct tegen de straat aan, het zogenaamde Vechthuis.

In 1845 werd de state afgebroken, maar een deel is opnieuw opgebouwd als de herberg 'Het Wapen van Friesland' bij Spannenburg. In 1907 kwam op de plaats van de state een zuivelfabriek te staan, die - na de fusie met de fabriek van Sint Nicolaasga - werd omgebouwd tot de huidige herberg De Wielen.

Hervormde kerk

De hervormde kerk van Langweer is een godshuis dat in Fryslân bekend is door het prachtige, rijkversierde interieur. Dat blijkt direct bij een rondgang door de kerk. Het kerkgebouw aan de Oasingaleane werd in 1777 gebouwd. Daarmee is de kerk van Langweer veel jonger dan andere monumentale, vaak middeleeuwse, kerken in Fryslân.
De kerk staat op een plek waar eerder al twee andere kerkgebouwen stonden. De eerste, oude kerk van Langweer, werd al in 1683 afgebroken. De Staten van Friesland gaven vervolgens de kerkelijke gemeente van Langweer driehonderd carolusguldens subsidie voor de bouw van een nieuwe kerk. In 1684 schonken zij tevens twee gebrandschilderde ramen voor dit gebouw.

Het Regtshuys

Het vroegere Regtshuys heeft inmiddels al een lange en indrukwekkende geschiedenis achter de rug. In dit oude gebouw werd al vanaf omstreeks 1600 iedere donderdag ‘regt gehouden’ (recht gesproken). Een drukke dag in Langweer, omdat er op deze dag ook elke donderdag weekmarkt was. In 1766 werd het Regtshuys verbouwd en het hout dat vrij kwam, werd gebruikt om een ‘hondegat’ in de toren te bouwen. Het woord ‘hondegat’ komt overigens van ‘hounengiselersgat’: een cel voor gearresteerden. Het heeft dus niets met het huisdier ‘hond’ te maken.

Later is het Regtshuys gemeentehuis van Doniawerstal geworden. Dit duurde tot 1940, het jaar dat Osinga State als gemeentehuis ging functioneren. Niet dat het Regtshuys vanaf toen geen functie meer had: in de oorlogsjaren 1940-1945 was het gebouw het distributiekantoor voor bonkaarten. Daarna was het nog in gebruik als dorpshuis en op dit moment functioneert het Regtshuys als bibliotheek.

Langweer en St Tropez

De weg naar het zuidfranse dorp is een sfeervolle, maar doodlopende weg. Bent u ooit via de prachtige langwarderdyk Langweer binnengereden? Of kwam u via het water, over de Wielen naar de haven met de pittoreske rode kotter van Menno Sappe als havenkantoor.

Of kwam u via de Golf de St Tropez de haven van het vissersdorp binnenvaren, de toren die fungeert als havenkantoor wedijvert met de rode boot van Menno. En wandelt u dan langs haven, met terrasjes, restaurants en eerlijk is eerlijk, een slag grotere boten dan Langweer maar toch overheerst het Langweer gevoel. En wandelt u dan verder, naar de Place des Lices waar de zon schaduwrijk door de platanen filtert, denkt u dan niet even met weemoed aan de Buorren met haar prachtige lindes!

U drinkt een cafe au lait in plaats van een koffie verkeerd maar eigenlijk smaakt ze hetzelfde!U ziet een filmster, herkent een bn-er. Zien en gezien worden. Langweer, St Tropez, ach de importantie wordt betrekkelijker naarmate de rosé rijkelijker vloeit.

En dan het Langwarder weekend eind augustus, een veld van zeilen vult de Langweerder Wielen, het weekend is zonnig, druk, luid en de onvermijdelijke afsluiting van een hectisch seizoen. Langweer trekt zich voorzichtig terug en bereidt zich voor op een winter onder ons.

Les Voiles de St Tropez. In oktober vult de Golf de St Tropez zich met zeilen en hoor je het startschot nauwelijks door het geroezemoes, gezang en de klapperende wieken van de overvliegende helikopters. St Tropez kraakt in haar voegen als ze de mensenmassa nog eenmaal over zich heen laat komen en maakt zich voorzichtig op voor haar winterslaap;entre nous.

Ach St Tropez, ach Langweer. est presque la même chose.

Orgel in de Hervormde kerk

Gemaakt in 1784 door Lambertus van Dam uit Leeuwarden. De orgelkasten werden gemaakt door Lubbartus Bekenkamp. Wel heeft het orgel de afgelopen eeuwen enkele wijzigingen en aanpassingen ondergaan. Het is in 1966 gerestaureerd door de orgelmakers Yedema en Dam (fa. Bakker en Timmenga te Leeuwarden).

Kijk in de kalender voor de zomerconcerten in augustus!

Osingastate

De grietman woonde traditioneel op Osinga State, een groot herenhuis even ten noorden van de kerk. Osinga State stamt waarschijnlijk uit begin zeventiende eeuw en werd vroeger door Langweerders ‘het slot’ werd genoemd. Vele adellijke families hadden hier hun residentie, totdat de laatste, grietman Schelte Hessel Roorda van Eijsinga, zich in 1829 op de bovenverdieping van het leven benam. Markant is dat de familie vervolgens de state op slot draaide en er niet weer kwam, daarbij alles achter latende zoals het er bij stond. Toen de familie pas in 1860 de sleutel weer in het slot stak en het gebouw betrad, was het net of was het pas de vorige dag verlaten: kledingstukken lagen nog waar ze waren achtergelaten en de kopjes stonden meer dan dertig jaar later nog op tafel.

Vervolgens is er eind negentiende eeuw veel afgebroken en verbouwd, waarbij het gebouw uiteindelijk degradeerde tot vier arbeiderswoningen. Het huidige Osinga State is dan ook niet het originele gebouw. Het werd in de jaren 1939-1940 op de oude fundamenten gebouwd in de trant van de oude state, als gemeentehuis van de voormalige gemeente Doniawerstal, waar Langweer eeuwenlang hoofdplaats van was. Tot 1984 - toen de gemeente werd opgeheven en deel ging uitmaken van Skarsterlân - deed de ‘nieuwe state’ dienst als gemeentehuis.

De Teroelster Sipen, 22 hectare groot, worden gevormd door een laaggelegen moeras- en rietland, middenin een polderlandschap. Moerasbosjes en wat open water maken dit natuurgebied compleet.

De Teroelstersipen, tussen Langweer en Idskenhuizen, zijn alleen toegankelijk op aanvraag.