Nijsgjirrichheden yn Drylts

IJlst, Uilenburg 1: schaatsen- en houtwarenfabriek 'Frisia'

Het maken van schaatsen was aanvankelijk een winterbezigheid van samenwerkende timmerlieden en smeden, maar in de negentiende eeuw ontstonden diverse schaatsenfabrieken. ln IJlst waren er meerdere, waarvan de fabriek van Jan Nooitgedagt wellicht de grootste en meest bekende was. De schaatsen- en houtwarenfabriek 'Frisia' aan het Uilenburg was van de fa. K.E. de Vries & zonen.

Schelpenpad bij IJlst

Aan de linkerzijde van de Geeuw ligt tussen Sneek en IJlst een prachtig schelpenpad. Wie hier op de fiets of te voet passeert, heeft van begin tot eind molen De Rat als geweldige blikvanger of inspiratiebron.

Dit schelpenpad is voor mij vooral bijzonder omdat ik hier op het sportieve vlak nogal het een en ander heb ondernomen. Ik maakte er schaatssprongen en deed er loopoefeningen, samen met andere leden van schaatstrainingsgroep De IJsster. Ook tijdens trimrondes ging de route steevast over dit pad.

Hier ligt de basis voor het halen van mijn 'Brevet', voor het afleggen van de Elfstedentocht op de fiets, te voet en op de schaats.

Er zijn veel meer mensen geweest die onderweg langs de elf steden dit schelpenpad voorbijkwamen en op allerlei sportieve manieren molen De Rat aan de rechterkant passeerden. Alleen de elfstedenwandelaars betraden ook echt het schelpenpad, zodat zij de molen aan de linkerkant voorbij kwamen. Voor mij is het een heel bijzonder pad, deze prachtige verbinding tussen Sneek en IJlst. Mijn meest geliefde stukje Friesland.

Nooitgedagt

Deze kleine stad onder Sneek groeide in de negentiende eeuw uit tot een centrum van de schaatsenfabricage. De belangrijkste firma's in deze bedrijfstak waren de Fa. Nooitgedagt' en de Fa. 'Frisia'. De schaatsenfabriek van de Fa. Nooitgedagt' , gesticht in 1865 , groeide in de loop der jaren uit tot een groot industrieel complex. Er werden niet alleen schaatsen maar ook gereedschappen en speelgoed gemaakt. In 1910 werd de fabriek fors uitgebreid met een voor die tijd zeer modern vormgegeven betonnen bedrijfshal van drie bouwlagen.

Vanaf 1965 ging men zich alleen nog toeleggen op de produktie van houtbewerkingsgereedschap. Begin jaren negentig komt ook hier een einde aan en wordt de fabriek gesloten. Enkele gebouwen worden gesloopt, van de grote uitbreiding uit 1910 bleef een groot deel overeind, met de fabrieksschoorsteen. Het restant van de fabriek zal worden verbouwd tot winkelcentrum en zo een blijvende herinnering vormen aan een voor IJlst en ook ver daarbuiten befaamd bedrijf.

Eegracht 31: woonhuis
Dit huis aan de Eegracht werd in 1669 gebouwd als woonhuis. Over het gebruik is pas vanaf de 19de eeuw iets terug te vinden. In die tijd was de landbouwer Hartman Dirks Talsma eigenaar. Links van het huis is een gang, die toegang geeft tot een achterterrein, dat in die tijd in gebruik is geweest als boomgaard.
In 1886 werd het huis verkocht aan de Algemene Armvoogdij van IJlst, die in een grote schuur tegen de achtergevel vier armenhuizen inrichtte. Het huis zelf was in gebruik als opzichterswoning en gemeenschappelijke keuken. Toen het pand in 1919 in handen kwam van Vereniging Hendrick de Keyser waren er maar liefts zeven armenwoningen in het pand.