Nijsgjirrichheden yn It Hearrenfean

Crackstate

In het centrum van Heerenveen valt het statige pand, dat via een brug uit 1775 en een toegangshek uit 1819 te bereiken is, onmiddellijk op. Op de plaats van een voorganger uit 1599 verrees de huidige state. De opdrachtgever was Johannes Crack, grietman van de vroegere grietenij Ængwirden. Hij liet de state in 1647 bouwen. Architect was Willem de Keyser, zoon van de beroemde Amsterdamse architect Hendrick de Keyser. De vormgeving van de voorgevel herinnert dan ook aan de gevelwanden van de Amsterdamse grachtengordel. De brede gevel met vijf raamvakken is geleed door zes kolossale dorische pilasters. De omlijste ingangspartij krijgt extra aandacht door de halve vensters aan weerszijden.
Het hoog opgaand middendeel is versierd met een fronton en klauwstukken. Het wordt door een forse klokkenkoepel bekroond. In de gevel bevinden zich busten van de opdrachtgever Johannes en zijn vrouw Ansck van Lycklama, die in de 18de eeuw zijn geplaatst. Toen is de zaal verbouwd in de Louis XVI-stijl met versiering van slingermo even op de betimmering. In 1833 werd het gebouw ingericht als Rechtbank. Toen zijn de, nu nog aanwezige, ramen met grote ruiten geplaatst. Sinds 1952 is in het gebouw het gemeentehuis gevestigd. Bij de restauratie in 1976 is de aanbouw voor het nieuwe stadskantoor gerealiseerd aan de achterzijde van het pand. De authentieke zaal dient nu als trouwzaal.

Toegankelijkheid: Gemeentehuis Heerenveen, Beperkt toegankelijk.

De Heide in Heerenveen

Mijn mooiste plek van Friesland is Heerenveen en dan speciaal het gebied De Heide. Het is van oorsprong een winplaats van zand, vandaar dat er ook borden staan die de diepte van het water aangeven, soms tot wel 20 meter.

Deze zandwinput heeft zich ontwikkeld tot een natuurgebied waar je het hele jaar door verrassende dingen tegen kunt komen: zwanen, futen, meerkoeten, libelies, gele lissen, waterlelies en paddestoelen in diverse maten en kleuren. Het gebied is ook prima toegankelijk, met voorzieningen als een parkeerplaats en toiletten.

Ik kom er graag. Wie de tijd er eens voor neemt, ziet ook verrassende dingen, zoals in het voorjaar futen met jongen op hun rug en eenden die soms een te grote vis naar binnen willen werken en het daar erg moeilijk mee krijgen. Een gedeelte van het water is afgezet en als zwemgelegenheid met strand in gebruik. Het is daar zomers gezellig druk.

Aan de randen van het gebied zijn woningen gebouwd. De bewoners kunnen met hun boten zo het meer bereiken. Ook is op De Heide een golfbaan aangelegd met een hotel. Natuur en wonen worden hier harmonieus gecombineerd. Daarom is het mijn mooiste plek van Friesland.

Oenemastate

In het centrum van Heerenveen bevinden zich twee staten, waarvan Oenema de oudste is. Al in 1586 stond hier een voornaam huis dat Moerborch werd genoemd. In 1632 vond een ruil plaats tussen eigenaar Gerrit van Sickinga en Jacques Oenema, eigenaar van Voormeer. De state had een L-vormige plattegrond met een traptoren in de binnenhoek. De hoge voorgevel was vier kruisramen breed en had een mooie versierde topgevel. In 1663 bewoonden de grietman van Weststellingwerf Ernst Willem van Haren en zijn vrouw Catharina van Oenema de state. Zij lieten in de zaal een fraaie plafondschildering aanbrengen. De Amsterdamse schilder Matthias van Pelckum vervaardigde het mythologische tafereel waarin het spiegelmonogram van genoemd echtpaar met de letters H en O, tevens E en C zijn verwerkt. In de 18de eeuw woonde er het adellijk geslacht Grovestins. In die periode werd de traptoren met uivormige bekroning afgebroken. Vanaf 1828 deed het pand dienst als grietenijhuis.
In 1876 werd de linkervleugel van de oude state afgebroken. Op deze plaats verrees een nieuwe gevel die aangepast werd aan de bestaande rijk versierde 17de eeuwse gevel van de oude Oenemastate. De topgevel verdween en de nieuwe gevel kreeg een kroonlijst, terwijl de ramen een indeling in T-vorm kregen. De state werd in 1968 gerestaureerd en als belastingkantoor ingericht. Toen zijn de ramen weer van een 18de eeuwse roedeverdeling voorzien.
Sinds enkele jaren heeft Oenemastate een horecafunctie.

Toegankelijkheid: toegankelijk.

Pakhuis

In 1873 werd de olieslagerij van de 'NV Oliefabriek Heerenveen' van J.D. Woltman gesticht aan het Fok, in het centrum van Heerenveen. Op machinale wijze werd in de fabriek plantaardige olie gewonnen uit lijnzaad. In 1910 wordt de oliefabriek uitgebreid met een pakhuis van drie bouwlagen met een uitgebouwd torentje aan de grachtzijde. In 1937 wordt het oudste deel van de fabriek gesloopt om plaats te maken voor een verkeersdoorbraak. Alleen het pakhuis uit 1910 bleef bij deze ingreep gespaard en kreeg een nieuwe bestemming als kaaspakhuis.

Het pakhuis heeft zeer kleine rondboogvensters in de zijgevel, met sierbogen van gele baksteen. In de voorgevel aan de grachtzijde zijn een aantal houten laaddeuren aangebracht. Sinds 1974 is het oliepakhuis in gebruik als jongerencentrum `t pakhuis'.

Heerenveen, Thialfweg: Van Maasdijkmonument

Van 31 juli tot 4 augustus 1910 werd te Heerenveen voor het eerst in Nederland gevlogen door de luchtvaartpionier C. van Maasdijk. Naar aanleiding van zijn dodelijk vliegtuigongeluk in hetzelfde jaar, werd op het terrein waar Van Maasdijk zijn vliegkunst vertoonde een monument te zijner nagedachtenis opgericht. Het portret is gebeeldhouwd door de vermaarde Friese beeldhouwer Pier Pander (1864-1919).

Voormeer

In 1629 stond hier al een gebouw met een bescheiden aanleg, bewoond door kapitein Jacques van Oenema. In 1632 verruilde hij het bezit voor Oenemastate, van jonker Gerrit van Sickinga. In de 18de eeuw verwierf de koopman Johannes de Jong het deftige huis, dat hij Voormeer noemde.
Vanaf 1755 tot 1922 woonde hier het geslacht Van Heloma. In 1755 werd het huis verbouwd. Er verrees een gebouw met een voor- en achterhuis van één bouwlaag op een souterrain. De voorgevel werd in 1780 voorzien van grote schuiframen, een statige ingangspartij, een rijke kroonlijst en een dakkapel in Louis XVI-stijl. Het voorhuis werd in 1846 met een verdieping verhoogd in verband met het kinderrijke gezin van Marcus van Heloma. De huidige voorgevel bestaat uit twee verdiepingen. De oude kroonlijst en dakkapel zijn toen naar de achtergevel verplaatst. Alle vensters kregen grote ruiten. De breedte van de gevel bleef met vijf raamvakken gehandhaafd.
In het huis bevindt zich nog de zaal met achttiende eeuwse stucversiering in het plafond en in de buffetnissen aan weerskanten van de marmeren schouw. De gang met pleisterwerk en de rechter voorkamer met goudleerbehang zijn ook het noemen waard. Bij de restauratie in 1979 werd de achttiende eeuwse keuken hersteld. In 2001 werd de tuin, die ook een ontwerp van L.P. Roodbaard bleek te zijn, gerestaureerd. Bij het huis hoort een witgepleisterde tuinmanswoning aan de oostzijde.
Voormeer wordt particulier bewoond.