Nijsgjirrichheden yn Boer

Boustyl: Romaansk
Datearring: ein 12de ieu
Restauraasje: 2008

Lizzing
Yn Boer stiet it âldste noch besteande stiennen wenhûs fan Fryslân. It leit oan de dyk fan Doanjum nei Berltsum en telt hjoed-de-dei 19 wenhuzen.

Eksterieur
By de restauraasje binne in grut tal argeologyske fynsten dien. Tsjerke en toer binne alhiel bepleistere. Dêrefter sit in bakstiennen muorre. It houtene tonneferwulf yn de tsjerke is fan 1570 en hat trochhingjende skinkels, fersierd mei in sniene list. De lûkbalken binne foarsjoen fan kaaistikken.
Westlik fan de tsjerke fan Boer stiet ien fan de âldste wenhuzen fan Fryslân, de midsieuske pastoarswenning. De âlde state fan de famylje Elgersma waard mear as hûndert jier lyn ôfbrutsen. De sierlike yngong fan de state út 1664 is beholden bleaun en sit no as list om de tagongsdoar fan de tsjerke.

Ynterieur
Oan de súdmuorre wurdt de yngongspartij flankearre troch pilasters mei festoenen en hy hat in fronton mei liuwen út 1664 dat út de ôfbrutsen Elgersma State komt. Yn de tsjerke binne fjouwer lykbieren fan it Frysk Museum opslein en ien fan de tsjerke sels. Kolonel Ignatius van Kingma (begroeven yn Sweins) skonk yn de santjinde ieu in ikehouten kânsel oan de tsjerke, in opmerklike jefte foar ien dy’t sels katolyk wie. Yn de toer hinget in troch Willem Wegewart út Dimter getten lûdklok fan 1561.

Hjoeddeisk gebrûk
De tsjerke wurdt sûnt de restauraasje yn 2008 beheard troch in aktive Pleatslike Kommisje, dy’t ûnder oaren konserten organisearret, mar dy’t de tsjerke ek ferhiert foar (famylje)byienkomsten. Geregeld wurde groepen pylgers ferwolkomme dy’t it earste part fan it Jabikspaad rinne tusken Swarte Haan en Frjentser. Yn septimber is de tsjerke fan Boer in ûnderdiel fan de keunstrûte fan Facit, de Frjentjerter feriening fan keunstners.

De kerk van Boer is in de vroege 12de eeuw op een terp verrezen. Zij is in romaanse vormen van grote, gemêleerd gele en rode kloostermoppen gebouwd. Kerk en toren zijn in de 19de eeuw geheel geblokt gepleisterd, maar geleidelijk zijn er stukken pleister los gaan laten waardoor fragmenten muurwerk in het zicht kwamen. Het koor heeft een eigenaardige sluiting die wel als romaans halfrond wordt gezien, maar vaker als vijfzijdig gotisch. De kern is vrij zeker romaans met een halfronde hoofdvorm. In de 15de of 16de eeuw is hieromheen met zware lisenen en gemetselde togen een soort korset gebouwd.

Het vijfzijdige effect wordt versterkt door steunberen. In de muren staan brede rondboogvensters met ijzeren roeden uit de tijd waarin de kerk werd gepleisterd. In de westelijke travee van de zuidmuur staat de ingang met een poortje uit 1664, afkomstig van Elgersmastate die in de nabijheid stond. Het bestaat uit pilasters met festoenen met bloemen, schelpen en vruchten. Op de kroonlijst staan twee wapenhoudende leeuwen. In het met een pijnappel bekroonde fronton zitten kwabornament en de initialen IVK, waarschijnlijk Ignatius van Kingma, die op Kingmastate in Zweins woonde. Hij heeft een band met Boer gehad, want zijn naam staat ook op de preekstoel vermeld. De eveneens bepleisterde toren is opgetrokken van rode baksteen van een kleiner formaat en zal in de 16de eeuw zijn verrezen. In de westgevel staat een rondboogvenster en bovenin heeft elke zijde twee rondbogige galmgaten, maar verder is de toren gesloten.

Inwendig is de kerkruimte met een houten gewelf uit de 17de eeuw gedekt. De ribben en randen zijn versierd met eierlijsten. In het koor staat een bijzondere preekstoel met doophek en klankbord. Hij heeft op de hoeken getorste zuilen en met kwabornament en loofwerk versierde panelen en het meubel zal uit de jaren 60 van de 17de eeuw stammen. Op het voorpaneel heeft Ignatius van Kingma zijn naam achtergelaten. Op de westgalerij met een afscheidingswand uit het derde kwart van de 17de eeuw staat een kabinetorgel. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.