Aalsum

©: Bauke Folkertsma

Aalsum ligt noordelijk in de provincie Friesland "onder de rook" van Dokkum, een van de beroemde Friese Elfsteden. Het is een piepklein dorp met een paar verspreide huizen en boerderijen. Bijzonder is dat de toegangsweg geleidelijk omhoog loopt en daarmee het talud volgt van de oorspronkelijke terp. Je kunt dus heel goed zien hoe de terp er uit moet hebben gezien voordat deze in de negentiende eeuw grotendeels is afgegraven om de vruchtbare grond te verkopen. Je ziet dit des te meer als je het kerkpad oploopt, dit ligt een paar meter hoger dan de omringende weilanden. Bijzondere aandacht verdient het smeedijzeren hekwerk dat toegang geeft tot het kerkterrein.

Het interieur van de kleine Middeleeuwse Cataharinakerk (Aalsum) is zeer fraai en oorspronkelijk. Om toegang tot de kerk te krijgen kunt u bellen met de koster Tjerk Smit (0519 292936).

Aalsum is een in veel geboomte besloten terpdorp ten noorden van Dokkum. Het heeft ooit een vrij uitgestrekt dorpsgebied gekend dat tot bij de buurschap Sibrandahuis bij Wetzens (niet het dorp ten westen van Dokkum) liep en waartoe ook het noordelijk gedeelte van Dokkum behoorde.

Het station van de Noord Friesche Lokaal Spoorweg stond niet in Dokkum, maar in Aalsum en ook de christelijke kweekschool stond in dit dorpsgebied. Tot de gemeentelijke herindeling had Aalsum bijna 400 inwoners.

Aalsum is een treffend voorbeeld van een radiale terp die grotendeels is afgegraven. Er zijn archeologische vondsten gedaan, waarvan als belangrijkste: een gouden ring met rode steen, een op een skelet aangetroffen bronzen mantelspeld, versierd met gecloisonneerde steentjes en een gordelversiering van bronsblik, alles uit de Merovingische periode, de 7de eeuw. De kerk staat op de vrij hoge terprest precies in het midden te pronk, terwijl aan de oostelijke rand ook nog een buurtje van enkele dicht bijeen staande woningen op terpniveau ligt. De rest van de ronde terp is afgegraven en de overige bebouwing van woningen en monumentale boerderij staat keurig aan de buitenzijde van de ringweg, vooral aan het zuidoostelijke derdepart.

Aalsum was over het water met de Aalsumervaart in noordelijke richting ontsloten naar de Paesens en in zuidelijke richting naar Dokkum. Aan de vaart is ook nog enige bebouwing te vinden. Naar de stad had het al vroeg een wegverbinding.

De romaanse dorpskerk, toegewijd aan de Heilige Anna, dateert van omstreeks 1200. Het tamelijk lange, inspringende koor met een halfronde absis is van iets later: midden 13de eeuw. De koorsluiting is voorzien van twee kolonetten en een boogfries van tuf- en baksteen. Aan de binnenzijde vertoont de absis brede spaarnissen en aanzetten van een overwelving. De westgevel en het neoclassicistische houten torentje dateren uit 1843, maar zijn omstreeks 1960 gewijzigd en vervangen. De klok, in 1440 gegoten door Butendiic, bezit twee reliëfs met de afbeelding van Maria.

Locatie

Aalsum

Colofon

FrieslandWonderland + NoordBoek - Peter Karstkarel

© Tekst: Peter Karstkarel © Foto voorblad: Bauke Folkertsma