De Delleboersterheide is een beekdallandschap langs het Tsjongerkanaal bij Oldeberkoop. In het gebied ligt de Catspoele, een bijzonder mooi ven. De Hoorn geeft een beeld van de rivierduintjes, zoals die vroeger veelvuldig langs de loop van de Tsjonger lagen.

It Fryske Gea is al sinds de eerste aankoop van een deel van de Delleboersterheide in 1951 in de weer om het oude beekdallandschap in ere te herstellen. Wat nu te zien is, is hoe het van oorsprong hoort te zijn. Een golvend land van dekzand, met kommen waarin zich veen heeft gevormd. Open heideterrein met veenputten is omringd door bos. Het gebied is meer een geheel geworden met veel gradaties in leefomstandigheden.

De Delleboersterheide is vrij toegankelijk.Er lopen twee wandelroutes over de Deleboersterheide. De route over de Hoorn is in het broedseizoen afgesloten.

De diaconie van Nijeberkoop, de kerkelijke armenzorg, vond dat de plaatselijke bevolking ’s winters geen kou moest lijden. Uit de Diakonievene werd daarom turf gegraven. De restanten van deze vervening en het graafwerk vormen een grote pingoruïne. Eromheen ligt een stuifwal met bomen die de omgeving een heuvelachtig aanzien geeft.

It Fryske Gea dat in 1953 eigenaar werd van het gebied, richt het beheer vooral op een spontane ontwikkeling met begrazing door Galloway runderen. De plassen zijn helemaal afhankelijk van regenwater. ’s Winters kan het peil daardoor flink hoog zijn.

Naast de bestaande Diakonievene is een stuk landbouwgrond onder handen genomen. De voedselrijke bovenlaag is afgegraven en het oorspronkelijke reliëf is hersteld. Er zijn plasjes gegraven waarin het water, net als in de slenken, blijft staan. Het geheel van plassen en heide oefent aantrekkingskracht uit op adder, ringslang, levendbarende hagedis, gewone pad, groene- en bruine kikker en heikikker. En de das en vos wonen hier naast elkaar.

De Diakonievene is vrij toegankelijk.Er is een gemarkeerde route uitgezet, gecombineerd met een wandeling over de Delleboersterheide.

Nijeberkoop

Na 32 jaar 'Fries om utens' te zijn geweest was ik de problematiek van de kleine dorpen vergeten. Tot ik in de bus naar Nijeberkoop ontdekte dat ik maar weinig geld bij me had. Ach, dacht ik, ik pin wel even in het dorp. De bus zette me af op de provinciale weg aan de dorpsrand. Ik zag een, basisschool, het wegrestaurant, het voetbalveld. En het bordje dat verwees naar de klokkenstoel. Daar moest ik heen, daar was natuurlijk ook de kerk en de gezellige dorpsstraat. Met Spar-supermarkt, fietsenmaker en galanteriewinkel. En natuurlijk de Rabo met pin-automaat, net als in al die Twentse dorpjes. Het was wel vreemd dat ik over een hek moest klauteren, maar toen was ik er dan toch. Inderdaad, het was een heuvel met klokkenstoel en grafstenen. Heel idyllisch, maar waar was nu dat centrum? Ik ging naar rechts en zag op de bosbodem salomonszegel groeien. Ik ging naar links en zag dalkruid. Verder niets.

Vanuit het druipende woud kwam ik op een klinkerlaan met een bord dat verwees naar een golfterrein: hole 9. In een weiland stonden een grote rode vlag en een paard, maar geen luxe clubhuis. In arren moede keerde ik terug naar het wegrestaurant. Ik vroeg er of ik misschien toch het centrum had gemist. Dat bleek niet het geval, ik bevond me nu in het centrum. Het voetbalveld werd al jaren niet meer bespeeld, de school was inmiddels verkocht aan twee gezinnen. Op de golfbaan werd boerengolf gespeeld, met een stok met een klomp als club en een emmer als hole.

Volgens de cafébaas woonden in Nijeberkoop zeshonderd mensen. Zoveel? Ik kon mijn commentaar niet voor me houden: 'Ha, daarvan ligt zeker de helft dan wel op het kerkhof', schamperde ik. Na enkele pilsjes bleek alles rooskleuriger. Ik kon met de pinpas te veel betalen en het wisselgeld contant meenemen naar het doel van mijn reis, de kwekerij die slechts enkele kilometers lopen verderop lag. Beladen met struiken keerde ik terug. Een week later was ik er weer, om te wandelen naar het Diaconieveen. Daar zitten nog adders en ringslangen. Maar de klokkenstoel van Nijeberkoop is toch het mooist.