Westhem
Westhem is een klein compact terpdorp van middeleeuwse oorsprong met een nabijgelegen buurt aan de Hemdijk. Deze dijkstreek wordt de Kat genoemd en de terp Feyteburen. Op de grietenijkaart van Wymbritseradeel in de atlas van Schotanus uit 1716 staat het dorp getekend met een viertal boerderijen rond de kerk met de Westhemmer Opvaart naar de Wymerts of Bolswarder Zeilvaart. Een opvaart die in het zuiden bij de Kat een sluis, een zijl, in de Hemdijk bezit waar ook nog twee huizen staan. De Hemdijk ligt daar ten noorden van het in 1633 drooggemalen Atsebuurstermeer. De polder heeft een merkbaar laag niveau.
De Tegenwoordige Staat van Friesland meldde in 1788: ‘Westhem, een klein dorp … in ’t Westen tegen den Hemdyk gelegen, gelyk Oosthem in ’t Oosten: hier onder behoort het droog gemaalen Atsebuurster meer, liggende samen met Sensmeer, tot Wonzeradeel behoorende, in den zelfden Dyk, als ook het buurtje de Graauwe Kat, alwaar men een Sluisje in de Hemdyk heeft, waar door men te scheep uit de Buitendykster landen, door dit Dorp, in de Bolswerder vaart kan komen. Ook ziet men hier twee Wieren, overblyfzels van oude Staten.’ Het buurtje hoort kortweg de Kat genoemd te worden, Grauwe Kat ligt onder Arum.
De dijkbuurt met in de rug de opvaart is intussen omvangrijker dan het oorspronkelijke terpdorp uitgegroeid. Op de grietenijkaart in de atlas van Eekhoff in 1851 is die ontwikkeling te zien, al is de groei minder sterk dan die van Blauwhuis, even westelijker, ooit een buurschap dat onder Westhem hoorde. Het buurtje bij de sluis wordt inmiddels De Kat genoemd en de zijl Katzyl. Het café midden in de dijkbuurt van Westhem heet De Kot, waarbij de spelling de uitspraak volgt. Ten noorden van de kerk, buiten de terp, staan een paar huizen en boerderijen.
De kerk is een driezijdig gesloten zaalkerk die in 1708 is gebouwd ter vervanging van een middeleeuwse voorganger. De zadeldaktoren is 13de-eeuws. Er hangen klokken in waarvan een uit 1353 dateert en de andere in 1639 door Jacob Noteman is gegoten.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
