Bezienswaardigheden in Swichum

De schilderachtige Sint-Nicolaaskerk staat op het restant van de afgegraven terp. Het bakstenen schip zal in de eerste helft van de 13de eeuw van gemêleerd rode baksteen zijn gebouwd; onderzoek van het hout in de kap heeft uitgewezen dat gedeelten uit 1234 dateren. De kerk behoort tot de vroegste kerken die van baksteen zijn gebouwd. Het rondgesloten koor is aan het einde van deze eeuw toegevoegd. De kleine rondgesloten vensters, waar hier en daar nog sporen van zijn te zien, zijn vervangen door spitsboogvensters, waarvan weer één is dichtgezet. Daardoor werden steunberen noodzakelijk. Bovendien is in de zuidmuur een rondbogig spoor van een met gele steen dichtgemetselde ingang te zien; in de noordmuur is de huidige, in de vroege 19de eeuw gevormde ingang waarschijnlijk in de plaats gekomen van de oude. Het muurwerk is bekroond met een fraai rondboogfries op kraagsteentjes; bij het koor is het fries kepervormig. Enkele van deze kraagsteentjes zijn bewerkt tot onder meer kopjes en ballen.

Even rechts van het eerste zuidelijke venster zit zomaar een gele kloostermop in het muurwerk met een reliëf van een schaal met druiventrossen. Aan de oostzijde zit een vensterspoor half achter een steunbeer, maar iets noordelijker kwam achter een beer een gaaf venster tevoorschijn. Deze beer trok eerder dan dat hij steunde en hij is bij de restauratie in 1995-’97 weggehaald, waarna het overgebleven stompje een dekplaat kreeg met het rijmpje: ‘Hier stond een beer, hij is niet meer’. In de noordelijke koorgevel is toen bovendien een piscina ontdekt. De 14de-eeuwse zadeldaktoren is in 1882 bekapt en beklampt met kleine steen die bij de jongste restauratie geheel moest worden vernieuwd.

Onder het houten tongewelf heeft de kerk een ingetogen interieur met 19de-eeuws meubilair. In het zuidelijke koorvenster zijn vier fraaie 17de-eeuwse gebrandschilderde glaasjes met bloemen en een papegaai verwerkt die afkomstig zijn uit het adellijke woonhuis Ayttastate, dat ten zuiden van de kerk stond. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Bouwstijl: Romaans
Datering: 13e eeuw
Restauratie: 1997/1998

Ligging
Swichum was oorspronkelijk een natuurlijke verhoging te midden van moerassen en meren. In de tiende eeuw kreeg Swichum door dijkenbouw een vaste verbinding met Goutum en Leeuwarden. Op de gedeeltelijk afgegraven terp van het dorp staat de Nicolaaskerk uit het jaar 1234, gewijd aan de heilige Nicolaas van Myra.

Exterieur
Deze kerk is een van de vroegste bakstenen kerken in Friesland Zij heeft prachtige rondboogvensters, een piscina, een hagioscoop en een weggewerkt poortje.
Kerk en toren laten allerlei sporen zien van de historie waarin de familie van de hoofdeling Wigle van Aytta een belangrijke rol speelde. Naar deze familie verwijzen graf- en gevelstenen en een aantal prachtige gebrandschilderde ruitjes uit 1626 met onder andere afbeeldingen van een narcis, tulp en papagaai. In de toren hangen twee klokken, een uit 1438 en een klok van Geert van Wou jr. uit 1548. Dankzij de opschriften op deze klokken is bekend dat de Heilige Nicolaas en Catharina, de patrones van maagden en filosofen, de patroonheiligen van deze kerk waren.

Interieur
Er zijn nog steeds tastbare overblijfselen van de band met de adellijke familie die veel voor het dorp betekend heeft: de Aytta’s. In de kerk zijn twee grafkelders van de familie Aytta blootgelegd.

Huidig gebruik
Er worden veel huwelijken gesloten in Swichum sinds de kerk een van de officiële trouwlocaties van Leeuwarden is. Eén op de tien laat zijn huwelijk vervolgens ook kerkelijk bevestigen met een zelf meegenomen pastor, want Swichum valt tegenwoordig niet meer onder een kerkelijke gemeente.
Doop- of rouwdiensten kunnen op dezelfde wijze georganiseerd worden. Verder houdt Dorpsbelang in de kerk zijn nieuwjaarsborrel en met Sint Maarten krijgen de kinderen hier warme chocola. Het door leilinden en een stenen muur omgeven kerkhof rond de kerk biedt een pittoreske aanblik, op zijn eenzaam in het land gelegen terp. Op het kerkhof zijn oude en moderne grafmonumenten te bewonderen met uiteenlopende voorbeelden van grafsymboliek.