Bezienswaardigheden in Katlijk

Bouwstijl: Laatgotisch
Datering: 16e eeuw
Restauratie: 1977-1978

Ligging
De geschiedenis van Katlijk gaat terug tot in de dertiende eeuw. Het is bekend dat er in 1254 een kapel stond, waarna langzaam een buurtschap ontstond. In 1525 kreeg de buurtschap een eigen kerk, waardoor het een dorp werd.

Exterieur
De kerk is gebouwd van ’rooswinkel’, bakstenen die een slag kleiner zijn dan kloostermoppen, en heeft aan de westzijde een puntgevel uit ca 1600 met baksteenvlechtingen in de top. Het kerkgebouw is voorzien van zware steunberen. De twee klokken in de klokkenstoel naast het kerkhof zijn in de oorlog door de Duitse bezetter in beslag genomen. Sinds 1952 hangen er nieuwe, die met de hand geluid worden om in de periode dat de dagen het kortst zijn de boze geesten te verjagen.

Interieur
De vloer is geplaveid met estriken. De kerkbanken werden vervangen door stoelen. De 17e eeuwse preekstoel herkreeg de oude plaats aan de zuidmuur. Onder de orgelgalerij staan herenbanken.

Huidig gebruik
Er zijn nog geregeld kerkdiensten van de protestantse gemeente die ’s zomers twee keer en ’s winters een keer per maand plaatsvinden. Daarnaast zijn er rouw- en trouwdiensten en zijn er dankzij de uitstekende akoestiek geregeld concerten en soms cd-opnames. Ook vinden er verschillende activiteiten van Dorpsbelang plaats. Met de verkoop van kaarten, kaarsen en andere souvenirs probeert men het onderhoud van de kerk mede te financieren.

Het dorp Katlijk is in de late middeleeuwen ontstaan en de kerk is omstreeks 1525 op een hoog kerkhof gebouwd in de laatgotische stijl. Het is een van de oudste kerkgebouwen in deze vanouds dun bevolkte omgeving. Er kwam geen toren bij, die kon de gemeenschap zich waarschijnlijk niet permitteren. Wanneer er een klokkenstoel bij de kerk is geplaatst – gebeurtenissen van vreugde en verdriet moesten immers wel met klokgelui worden aangekondigd – is niet bekend.

De in de 17de eeuw vernieuwde westelijke gevel heeft aan de ene zijde een overhoeks geplaatste steunbeer, aan de andere kant een hoekpenant. Tegen de gevel staan ook twee steunberen en in het muurvak ertussen staat een rondboogvenster. Op de overgang naar de geveltop loopt een eenvoudig fries en de geveltop is met beitelingen afgewerkt en kreeg schouders. De zuidelijke en noordelijke muren zijn in zes traveeën verdeeld door stevige steunberen. Om en om staan in de vakken grote rondboogvensters. Deze zijn pas in de 18de eeuw aangebracht. Er kunnen eerst meer vensters hebben gezeten, getuige de tweeledige nissen die in de sluitmuur in het koor en in de eerste en derde travee van de noordmuur zitten. In beide muren zitten in de vijfde travee grote rechthoekige nissen met afgeronde bovenhoeken. Aan beide zijden hebben in de tweede travee ingangen gezeten. Aan de zuidzijde is de moet zichtbaar, aan de noordzijde bovendien resten van een geprofileerd rechthoekig kader. Het koor is driezijdig gesloten. In de sluitmuur is naast de genoemde nis ook het spoor van een klein dichtgezet venster te zien.

De vrij lage kerkruimte is gedekt met een houten tongewelf met trekbalken op consoles. De 17de-eeuwse preekstoel met klankbord is van een klassiek model met een kuip met gegroefde hoekzuilen en getoogde panelen ertussen. Tegen de pui onder de orgelgalerij staan twee overhuifde en door driehoekige frontons bekroonde kerkbanken. Op de galerij staat een klein orgeltje, in 1982 gebouwd door Mense de Ruiter uit Groningen. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.