Hantumhuizen
Hantumhuizen is een vanuit Hantum ontwikkelde, vrij jonge terpnederzetting die pas in de volle Middeleeuwen gesticht is. De terp is nauwelijks merkbaar omdat deze in 1891 grotendeels is afgegraven en nu ruimte biedt aan een rechthoekig patroon van straten en paden. Er heeft een aantal adellijke woonhuizen in de omgeving gestaan die alle weer zijn verdwenen. Na de oorlog is enige nieuwe bebouwing aan de noordzijde van het dorp gekomen: zelfs enige volkshuisvesting aan de Kamphuisstrjitte. Ten oosten van het dorp staat nu op het omgrachte terrein van Poptastate een monumentale, laat-18de-eeuwse kop-hals-rompboerderij. Tussen kop en hals is een oude stinsmuur gehandhaafd.
De gereformeerde kerk staat aan de Hantumerhoek, een buurtje dat tussen dit dorp Hantum en Hantumeruitburen is gegroeid (zie aldaar). Kerk en toren lijken buiten het dorpsweefsel te staan, ten oosten van de doorgaande weg. De forse, ongelede kerktoren is het oudst. Hij zal rond 1200 zijn verrezen. De toren heeft een overwelfde begane grond en hij draagt een luidklok uit 1616. In de eerste helft van de 13de eeuw is de eenbeukige, aan Sint-Anna gewijde kerk gebouwd. Zij is een van de fraaiste exemplaren in romanogotische stijl van Friesland. Dat is vooral te genieten door de robuuste kraalprofielen die zowel de lisenen, de muurdammen, begeleiden als ook de dagkanten van de rondboogvensters omvatten. Ook de nissen kennen deze omranding en ze zijn bovendien met metselmozaïek gevuld. Omstreeks 1335 zijn de oorspronkelijke gewelven vervangen door twee koepelgewelven met licht spitsbogige schei- en gordelbogen die op pijlers en inwendige muurdammen rusten. Geschilderde gewelfribben en cirkels van siermetselwerk verlenen tezamen aan het interieur een bijzondere sfeer. Een fraaie rococo preekstoel, een klein maar fijn zandstenen epitaaf voor Pybo van Eminga en vrouw in vroege renaissance-vormen, zijn fraaie elementen. De koorpartij is in de 18de eeuw toegevoegd en deze is tijdens de restauratie in 1942 in romano-gotische stijl aangepast, alsof deze er altijd heeft gezeten. Toen zijn meer details in deze zin ‘verbeterd’ waardoor historisch geen volstrekt eerlijk beeld meer wordt gegeven.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Dorpsbelang Hantumhuizen
