Uitwellingerga - dorp in Friesland
Uitwellingerga
Uitwellingerga is net als Oppenhuizen van oorsprong een vaartdorp aan It Ges in het lage land ten zuidoosten van Sneek. Het is omstreeks het jaar 1000 ontstaan. Op de kaart van Schotanus uit 1716 wordt het dorp gedeeld door de Wester en Ooster Brugsloot. Bij de knik in deze vaarten en op de plaats waar It Ges aftakt staat de kerk in de kern van het dorp. De streek aan de andere zijde van de Brugsloten heet het Zuiderend of Zuidend. Het dorp was naar alle zijden over water ontsloten en de vroege beschrijvingen vertellen vooral dàt verhaal.
Volgens de Tegenwoordige Staat van Friesland (1788) ligt het ten zuiden van Oppenhuizen: ‘en zich met zyne landen Westwaards uitstrekkende tot aan die van Jortryp en ’t Oude Hof, een water waarby weleer een Dorp is geweest, waar van ’t Kerkhof nog overig is. Zuidwaards loopt dit Dorp tot aan ’t Stobberak; Oostwaards tot aan ’t Kruiswater, en voorts Zuidoostwaards aan de wateren, die Wymbritzeradeel van Doniawerstal scheiden, gelyk op de Kaart te zien is, daar men verscheiden wateren en stroomen, deeze landen doorsnydende, by naame gemeld vindt’ en ‘wier landeryen rykelyk met poelen en wateren voorzien zyn.’
Op de kaart in de Eekhoff-atlas uit 1851 is de situatie nauwelijks gewijzigd. De weg Sneek – Oppenhuizen – Uitwellingerga is in 1866/’68 aangelegd. In 1886 kwam de tramlijn Sneek - Joure tot stand, waar het tramstation aan de Brêgesleatswei een spoor van is. Vlak daarbij rijst de voormalige zuivelfabriek op, gesticht in 1902 in een decoratieve neorenaissance-stijl en later gestukadoord.
Bij de aanleg van het Prinses Margrietkanaal rond 1950 is de knik van de Brugsloten afgesneden en is een deel van het Zuideind bij het noordelijk gedeelte van het dorp getrokken. Zo is het huidige Uitwellingerga sterk gevormd door wijzigingen en vernieuwingen van de infrastructuur. De dorpskerk, gesticht in 1690 op de plek van een middeleeuwse voorganger, is later ingekort. In 1873 werd de toren vernieuwd. Bij de kerk staan karakteristieke 18deeeuwse panden.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
