Jobbegea
Jobbegea is in dûbeld streekdoarp dat yn ‘e rin fan de 17e ieu ûntstien is. Earst as agrarysk doarp oan de ferbiningswei fan Aldskoat nei Donkerbroek yn Eaststellingwerf dy‘t eartiids de Binnenweg neamd waard en no de namme Schoterlandseweg hat. It wie de ûntsluting foar de ferspraat steande bebouwing. Súdlik fan dizze as leit ek noch de bûtenwei, mar dy wie healwei de 19e ieu al wer ferfallen.
Yn it suden strekke har healannen nei de fallei fan de Tsjonger út. Dit part fan it doarp hjit Jubbega-Schurega. Dêr hat yn it easten de tsjerke stien, mar dy is al gau ferfallen en ôfbrutsen sadat it tsjerkhôf oer bleau. By de trijesprong fan de frij nije dyk nei de Gordyk is yn de 20e ieu fertichting yn de bebouwing groeid. Der waard yn opdracht fan grytman Martinus van Scheltinga yn 1713 oan de Kerklaan in nije tsjerke boud: in ienfâldige sealtsjerke mei in trijekantige koarsluting. It houten tuorke is krekt yn 1910 op de foargevel kommen. Fuort yn ‘e buert stiet de kloeke pastorije yn in opmerklike mingstyl fan tradisjonalisme en ekspressionisme, yn 1920 boud nei it ûntwerp fan P.H. van Lonkhuyzen. Oan de Schoterlandseweg 55 stiet de lange legere skoalle mei in skoallehûs út 1917 dy’t yn de details sierlikheden fertoant fan Jugendstil. Oan it begjin fan de P.W. Janssenweg is yn 1933 in ambachtsskoalle mei masterswenning boud. Oan de Schoterlandseweg stean fierder ûnder mear freonlik eagjende boargerswenten út de tusken-oarlochske jierren, bgl. in rychje mei brutsen kapen. Dêr njonken stiet op nûmer 93 in blokfoarmige wenning, nei alle gedachten ea in winkel, út ûngefear 1930 mei opfallend útkragend read mitselwurk en in brutsen kape. By de krusing foarmje oan de Gorredijksterweg twa rigen fan tradisjonalistyske dûbele wenningen út om-ende-by 1948 in freonlik oandwaande begelieding. Dit type wenningen is ek fierderop oan dizze dyk, de nûmers 60-66 en 75-77, te finen, by de krusing mei de Skoatterslânske Kompanjonsfeart dêr‘t ek de suvelfabryk, dy‘t wylst net mear yn gebrûk is, boud waard. Yn de lânerijen súdlik fan Jubbega-Schurega stean inkele buorkerijen.
Oan de Nijeberkoperweg stiet by de in de jierren 1886-1888 kanalisearre Tsjonger in wyt ferve slûswachtershûs yn de sjaletstyl. It is ien fan de rige fan soksoarte wachtershuzen dy‘t om 1890 hinne oan de Tsjonger boud binne. It wachtershûs leit by de twadde slûs yn de Tsjonger, dy‘t wol feroarings ûndergie, mar mei wenning en in slanke, izeren flapbrêge in fraai ensemble foarmet. Noardlik fan de dyk leinen hege feanen en dêr kaam yn ‘e rin fan de 18e ieu as gefolch fan de turfwinning in twadde wenkearn ta ûntwikkeling by de yn 1774 boude tredde slûs yn de Skoatterslânske Kompanjonsfeart.
Oan de wiken dy‘t it fean yngroeven waarden om foar ûntwettering en ferfiers-ynfrastruktuer te soargjen, setten de feanarbeiders har te wenjen yn heidehutten. Dêrtroch waard it gebiet tusken de Binnenweg en de Skoatterslânske Kompanjonsfeart, de saneamde Kompenije, in streek fan sprekwurdlike earmoede. Hjir hat de P.W. Janssen’s Friesche Stichting om 1900 hinne goed wurk dien troch arbeidershuzen en lytse boerespultsjes foar de lânarbeiders te bouwen. Der stean ek noch in pear oan de P.W. Janssenweg by de krusing Luxemburg. Nei de aktiviteiten fan dizze filantropyske stichting namen de wenningbouferienings nei it yngean fan de Wenningwet inisjativen. Ek de spoaren fan de iere organisearre folkshúsfesting waarden geandewei minder. In fraaie rige folkswenten út om-ende-by 1930 stiet noch oan de Belgyske wyk. Oan de Skoatterslânske Kompanjonsfeart is yn de tusken-oarlochske jierren bebouwing ta stân kommen. Oan de súdkant frij sletten bebouwing fan benammen wenhuzen, oan de noardkant losser en mei in tal buorkerijen. Nei de Twadde Wrâldoarloch, doe‘t dizze streek in streekrjochte ferbining mei de Gorredijksterweg krigen hie, binne oan de súdkant fan de streek flinke útwreidings groeid. Dit wie foar in grut part te tankjen oan de wenningbouferiening dy‘t hjir grutte oantallen wenningen boud hat. Yn de Kompanjonsfeart binne dammen lein en mei it omseamjen fan beammen is it al mei al in sfearfolle wengrêft wurden.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Ver. voor plaatselijk belang Jubbega
