Hommerts - dorp in Friesland
Hommerts
Hommerts is een langgerekt streekdorp dat in de late Middeleeuwen is ontstaan als waterdorp. De bebouwing van de streek kwam vooral aan de westelijke zijde van de vaart het Var. Sinds de aanleg in 1843 van de rijksstraatweg van Sneek naar Lemmer ten oosten van het water is het dorp zich geleidelijk 180 graden gaan draaien en heeft het zich tot wegdorp ontwikkeld. Op de grietenijkaarten in de atlassen van Schotanus en Eekhoff uit 1716 en 1851 is dit proces te zien.
In het begin van de 18de eeuw is alle, vooral agrarische bebouwing met opvaarten nog gericht op het onregelmatig meanderende Var. Deze heeft ook vaarten naar het oosten als verbindingen met de Ooster Wymmerts voor de verbinding met Sneek in het noorden en het merengebied in het zuiden. De Tegenwoordige Staat van Friesland meldde in 1788: ‘een groot Dorp, ten Oosten grenzende aan Utwellingerga en de Oude Weg, die ’t zelve van Doniawerstal scheidt; ten Zuiden aan de Jelte Sloot, waar door het van dezelfde Grieteny gescheiden wordt, en ten Westen aan de Wester-Wymerts, scheidende de landen deezes Dorps van die van Heeg. Dit dorp bevat 41 stemmende plaatsen, alle gelegen ten Noorden en Zuiden der Kerk, waar onder ook behoort het buurtje Lippenwoude …. Weleer lag hier, niet verre van de Kerk, Hettinga Stins, en op den wal van de Jelte Sloot, Okma State.’
Behalve de kerk, bleef de bebouwing aanvankelijk vooral beperkt tot de westelijke zijde van de weg. Maar in de 20ste eeuw is hier en daar ook aan de andere zijde wat bebouwing tot stand gekomen. Ten zuiden van de kerk is in 1849 de rijweg naar Osingahuizen en Heeg gelegd; het heeft geen gevolgen gehad tot enige komvorming. Lippenwoude nabij de Jeltesloot is nog steeds een apart buurschap.
De hervormde kerk is een in 1876 door P. de Jong ontworpen zaalkerk in verzorgde mengstijl met een driezijdige sluiting en een kloeke, half ingebouwde toren van vier geledingen met een ingesnoerde spits met frontons.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
