Wâldsein
Wâldsein is in komdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is as in delsetting oan it wetter. It ûndergie in folslein oare ûntwikkeling as de agraryske doarpen yn de omjouwing. Troch skipfeart en hannel dy’t oare yndustry sa as skipsbou en houtbewurking yn wurking sette, hat Wâldsein in lyts steds karakter krigen. Op de gritenijkaart yn de Schotanus-atlas út 1716 is it al in konsintrearre komdoarp mei tsjerke en mole.
Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland waard yn 1788, oan it ein fan in perioade fan grutte bloei, meld: ‘Woudsend, wel het kleinste der Buitendykster Dorpen, ten opzichte der landeryen, doch ten aanzien der volkrykheid en ‘t vermogen der Ingezetenen, verre ht aanzienlykste der geheel Grietney {...} Dit dorp ligt zeer gelegen aan de vaart van Sneek op de Lemmer {...} Reeds voor veele jaaren was dit Dorp vry aanzienlyk, door de menigte van Turf-en Houtschippers, die van hier op Holland voeren; doch hier is in later tyd bygekomen een aanzienlyke Reedery in Friesche Koopvaardyschepen, die hier worden gebouwd, en, na van al ‘t noodige voorzien te zyn, doorgaans door Lemmer naar Zee gezonden worden. Door deeze onderneeming heeft dit Dorp grootelyks in vermogen toegenomen. {...} Behalve eenige Hellingen, of Timmerwerven worden ‘er ook de vereischte Houtzaagmolen, Lynbaan, Blok-en Zeilmaakery, beneffens meer dan eene Smedery, gevonden. Voorts is dit Dorp zeer vermaakelyk, wegens de groote doorvaart van allerleye schepen, die van Leeuwarden, Sneek, en van elders naar de Lemmer vaaren. In den jaare 1660 werd hier eene nieuwe Kerk gebouwd.’
It âlde doarp leit op de westlike wâl fan de Ie. Pas yn de 19e ieu is der wat bebouwing oan de eastlike kant kommen. It is om de Midstrjitte en Iewâl hinne in kompakt gehiel fan in protte lytse húskes dy’t ticht op elkoar steane en Wâldsein ta in yntym lytsstedsk gehiel meitsje. De tsjerken steane hjir en dêr, in kolleksje aparte bouwurken dy’t elk wat bysûnders ha. Wâldsein is grutsk op syn molens: de houtseachmole oan de Ie en de nôtmole oan de âlde noardwestlike doarpsrâne.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
FYP: Gemeente Sudwest Fryslân
