West-Skylge
West-Skylge is in komdoarp dat yn de 13e ieu ûntstien is op it plak wêr’t letter de fjoertoer Brandaris boud waard. It is sûnt lang it haaddoarp fan it eilân, al hienen de iere bekende machthawwers, de Popma’s, harren stins hielendal oan de oare kant fan it eilân boud.
It doarp ûntwikkele him geunstich troch fiskerij, skipfeart en loadswêzen, mooglik troch de geunstige lizzing oan in natuerlike baai en it ekonomysk sterke efterlân. Skylge kaam dan ek ûnder Hollânske ynfloed te stean. Yn 1666 is it bloeiende doarp troch de Ingelsen platbaarnd. De weropbou folge yn de jierren 1666/73. Der waard tusken it Seinpaalduin en de baai in ticht beboude doarpskom oan in fyn net fan strjitten en stegen foarme. Dizze ovale doarpskom is oant en mei de 19e en betide 20e ieu folboud. Oan de Burgemeester Eschauzierstraat is yn 1909 en 1915 in maatskiplik belangryk en arsjitektoanysk skildereftich kompleks fan tsientallen sosjale wenten boud.
It hichtepunt fan West-Skylge, de Brandaris, is krekt yn it brânpunt fan it doarp terjochte kommen. Dizze foarse en hege toer hat de brân trochstien. It earste fjoerbeaken is al yn 1323 op Skylge boud. Yn 1593/94 is de grutte toer yn opdracht fan de Staten van Holland boud. Folksetymology hat de toer nei alle gedachten syn namme besoarge. Der is gjin bewiis dat de legindaryske Ierske reizgjende muonts Sint-Brandaan der wat mei te meitsjen hat. De toer is yn 1834/35 yngripend ferboud en ommitsele en hat in ljochthûs mei koepel en draailjocht krigen. Efter de toer leit in lyts begraafplak mei in stik as wat skippersgrêven.
Yn de lêste wrâldoarloch hat de Dútske besetter op it Seinpaalduin rigen bunkers boud, de marineflankbatterie Terschelling-West. Se binne diels sloopt, diels ûnder stood en foar in part al gau nei de oarloch ferboud ta fakânsjehúskes. Nei dizze oarloch is it doarp yn noardlike en noardeastlike rjochting útwreide. It gemeentebestjoer fan Skylge wie yn it tichte weefsel fan it doarp bedroevend húsfeste. Nei’t der foar de oarloch al plannen foar in nij gemeentehûs makke wienen, koe it yn 1954 oan de eastkant fan it doarp mei in ûntwerp fan arsjitekt G.A.Heldoorn út Ljouwert, pas realisearre wurde. In gemeentehûs op in moai plak yn in dinneboskje oan de eastkant fan it doarp. Der waard gebrûk makke fan it terrein troch in winkelheakfoarmige split-level struktuer te ûntwerpen, dy’t yn de op de ambachtlike boutradysje stuolle styl fan de Delftse School foarm krige. Mei koarten sil tichtby in nij gemeentehûs boud wurde.
De weropbou yn de twadde helte fan de 17e ieu hat in rige typyske eilanner wenten oplevere. Dêrfan is in tal de ieuwen goed troch kommen. Se wurde mei harren sierlike trep of topgevels foarsjoen fan reade aksinten yn it giele muorrewurk, flechtingen, friezen en mitselmozayk om de finsters hinne gewoanlik kommandeurswenten neamd. Soms ha dizze en oare wenten foar de eilannen en wat minder foar de kuststreek fan it fêste lân, karakteristike natuerstiennen stoepepeallen út it ein fan de 16e en it begjin fan de 17e ieu. Mei rolwurk en Flaamske woartels ha se de ripe renêssânse foarmjouwing dy’t de byldhou ateliers fan de fêste wâl behearsken. Ek dizze stoepepeallen ha de brân oerlibbe.
De herfoarme tsjerke yn de Westerbuurtstraat is in ienfâldige sealtsjerke mei in rjochte koarsluting en in dakrúter. De tsjerke is yn 1663 boud en suver net skeind troch de brân fan in pear jier letter. It gebou is om 1900 hinne plastere en yn de tritiger jierren hielendal ommitsele. Ek de minniste tsjerke út 1850 is in ienfâldige seal tsjerke. De tsjerke hat twa brânskildere finsters yn fernijingsstyl. Tichtby de haven hat it toeristebedriuw definityf oare aktiviteiten fan skipfeart en fiskerij ferdrongen. Om 1875 hinne is in havengebou stichte mei neoklassistyske eleminten en ek de skippersferiening “Het Wakend Oog”boude der yn in mingde styl mei neorenêssânse aspekten in karakteristyk (earder) wachtlokaal. It rêdingsboathûs út 1904 is yn in fleurige chaletstyl boud tichtby de opslach fan de kleurige seebeakens.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
