Waaksens
Waaksens is in frij lang terpdoarp dat yn de twadde helte fan de 8e ieu as Wacheringe foar it earst yn boarnen foarkomt. De hast fiif en in heale meter hege terp kin inkele ieuwen foar it begjin fan de jiertelling ûntstien wêze en hat troch de ieuwen hinne in lytse bebouwing hân. Noch yn de bebouwing, noch yn de ferparte stikken grûn is wat systematyk te ûntdekken, al liket it der wol op dat de mar in bytsje ôfgroeven terp in min of mear rjochthoekige omfang hân hat.
It doarp hat gjin wetterferbining mei de omjouwing, ûngefear 800 meter noardlik rint de Opfeart nei de westliker lizzende Holwerter Feart. De Opfeart rûn nei de eardere state Tsjessens dy’t yn in moai park – roaid yn de twadde wrâldoarloch – lein wie. De dyk fan Holwert nei it suden meändere ynearsten noardlik om de terpfoet fan Waaksens hinne. De trochgeande dyk dy’t om 1860 hinne tusken Holwert en Dokkum oanlein is, kaam oan de súdkant oer de terpflank te rinnen.
Westlik fan de dyk stiet de stinspoarte fan Sjucksmastate. De poarte stiet op in skean ferskode rjochthoekige plattegrûn en de bôgen ha foarmen fan ferskode ellipsen wêrtroch de skeante optysk korrizjearre wurdt. Oan de fjildkant in maskaron op de slútstien en in stien út 1668 mei de wapens fan Harinxma en Botnia. Oan de kant fan it hôf is de geveltop trochsingele mei dowegatten. Njonken de tsjerke stiet de pastorije mei in foargevel dy’t foarsjoen is fan neorenêssânse sierwurk, sa as rustikablokken, djipreliëf, diamantkoppen, in panelefries, boogtrommels mei mitselmozayk en putti.
De goatyske tsjerke hat in koar mei trijekantige sluting en in slanke yn it tsjerkelichem opnommen sealdaktoer. De tsjerke is yn de earste helte fan de 15e ieu fernijd mei gebrûk fan it âlde boumateriaal. De westgevel is modern: it tsjerkje is yn 1962 restaurearre. It ynterieur hat sfearfol 17eieusk meubilêr en der is in ferrassende epitaaf fan sânstien foar Douwe van Aylva, dy’t yn 1592 foar Dimter foel.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Doarpswurk
