Aldeholtpea
Aldeholtpea is in lang streekdoarp, yn de Midsieuwen ûntstien oan de dyk fan Wolvegea nei Easterwâlde. It doarp komt al yn 1204 yn de boarnen foar. De frij losse lintbebouwing by de Binnenweg (no Hoofdweg) lâns is op de gritenijkaart yn de atlas fan Schotanus út 1716 werjûn.
Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland waard oer it doarp meld: “ten Westen van het voorgaande Dorp Nijeholtpade gelegen, komt daar mede ten aanzien van grond, landeryen, geboomte en bosschagie overeen, en heeft eene Kerk met een spitsen toren, doch hooger en zwaarder dan die van Nijeholtpade, en voorzien met twee klokken, een slagwerk en de noodige wyzerplaaten. Ook heeft deeze toren, op de hoogte van ‘t muurwerk, daar het spits, dat even als de Kerk met Leyen gedekt is, een aanvang neemt, een ’fraaien omgang, van welken men zo aangenaam een gezigt over de velden, bosschen, bouwlanden enz. heeft, als waarschynlyk ergens een in Friesland is. In ‘t Noorden loopen de landeryen tot aan de Scheen, of scheiding van Ter Idzerd, zynde aldaar alle bouwlanden: daarentegen strekken zich dezelve Zuidwaarts uit tot aan de Linde, en zyn tot aan den Buitenweg bouw- en vervolgens meest weid- en hooilanden. ... De Kerkbuurt en boere wooningen staan alle aan den Binnenweg, uit welken verscheiden laanen naar den Buitenweg loopen, en van daar eene naar den Molen.”
Op de kaart yn de atlas fan Eekhoff út 1850 is de bebouwing tanommen en fertichte. De tsjerke hat ien fan de kloekste tuorren fan de wide omjouwing. Hy ferriisde yn 1608. De let-goatyske tsjerke, wijd oan Sint-Stephanus, kaam yn 1545 ta stân op in plak dêr’t in foargongster yn 1204 ta parochytsjerke ferheft wie. Westlik fan de tsjerke stiet it kafee en dan folget in konsintrearre lintbebouwing mei meast frijsteande, fariearde wenningen út begjin 20e ieu.
Pas yn de twadde helte fan de 20e ieu is Aldeholtpea ta in flink doarp útgroeid mei nei de oarloch in útwreiding oan de súdkant fan de Hoofdweg en westlik fan de tsjerke.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
